Steenkolenengels
Steenkolenengels is een benaming voor zeer slecht Engels, zoals dat wordt gesproken door Nederlandstaligen die het Engels nauwelijks beheersen. De term gaat terug op de bastaardtaal die rond 1900 door Nederlandse havenarbeiders werd gebruikt om te communiceren met de bemanning van steenkolenboten uit Groot-Brittannië.
Inmiddels wordt het woord gebruikt voor incidentele taalfouten in het Engels die zijn terug te voeren op verwarring met het Nederlands. Dit artikel behandelt dergelijke fouten.
Inhoud |
[bewerk] Verwante begrippen
Het Engelse woord voor steenkolenengels is Dunglish. (Een samentrekking van de woorden Dutch ("Nederlands") en English ("Engels")).
Ook het woord Nederengels wordt gebruikt voor vormen van kruisbestuiving tussen het Engels en het Nederlands. Dit begrip slaat echter op het overvloedig gebruik van Engelse woorden in de Nederlandse taal. Het gaat daarbij niet per definitie om taalfouten.
[bewerk] Achtergronden
De Nederlandse en Engelse taal zijn beide West-Germaanse talen. Doordat er veel overeenkomsten zijn, maken Nederlandstaligen soms fouten wanneer zij in het Engels spreken of schrijven. De bekendste vorm van dergelijk steenkolenengels is het letterlijk vertalen van woorden, zonder te letten op de Engelse grammatica. Een voorbeeld zou kunnen zijn: The literally translating of words, without watching the English grammar.
[bewerk] Interferentie
Nederengels ontstaat als specifiek-Nederlandse taalgewoonten worden 'meegenomen' naar het Engels; dit verschijnsel is wel "interferentie" genoemd. De Nederlandse gewoonte interfereert immers met het juiste Engelse gebruik, loopt als het ware voor de voeten.
Interferentie kan op verschillende niveaus plaatsvinden. Voorbeelden:
[bewerk] uitspraak
- De Engelse woorden pan en pen klinken beide anders, en verschillen op hun beurt van ons pen. Nederlanders spreken vaak alle drie deze woorden hetzelfde uit, met onze è.
- De u in Engelse woorden als fun, close up, bungee jumping en Donald Rumsfeld dient te worden uitgesproken als een korte a, niet als een korte u. Hetzelfde geldt voor de o in cover.
[bewerk] grammatica
- Steenkolenengels: I *have seen him yesterday
- interferentie door: heb gezien
- correct Engels: I saw him yesterday.
[bewerk] idiomatische uitdrukkingen
- Steenkolenengels: We left our keys inside and on returning had to *force the lock
- interferentie door: het slot forceren
- correct Engels: We left our keys inside and on returning had to pick the lock.
[bewerk] woord
(zie ook hieronder, bij Valse vrienden)
- Steenkolenengels: to *handle in arms
- interferentie door: handelen
- correct Engels: to trade in arms
[bewerk] interpunctie en spelling
- Steenkolenengels: He makes *£30.000 a year.
- interferentie door: . (punt, die in het Engels voor decimalen staat)
- correct Engels: He makes £30,000 a year.
Om dit probleem, dat meer algemeen tussen Engelstalige en niet-Engelstalige landen speelt, te ondervangen, wordt bij duizendtallen vaak zowel de punt als de komma vermeden. Men schrijft dan een spatie: 30 000.
- Steenkolenengels: *informationtechnology.
- interferentie door: aaneenschrijven van zelfstandige naamwoorden in het Nederlands
- correct Engels: information technology.
In het geschreven Nederlands gebeurt overigens steeds meer het tegenovergestelde. Samenstellingen van zelfstandige naamwoorden worden door veel mensen los geschreven, terwijl ze in het Nederlands altijd aan elkaar, dan wel met een koppelteken geschreven dienen te worden [1], tenzij de eerste twee delen een naam vormen [2].
[bewerk] Valse vrienden
Steenkolenengels ontstaat vooral doordat kleine verschillen in de grammatica van de twee talen over het hoofd worden gezien. Daarnaast kan het ontstaan doordat er Nederlandse woorden zijn die in het Engels (bijna) dezelfde vorm hebben, maar een andere betekenis. In de Cambridge International Dictionary of English wordt dit verschijnsel aangeduid met "false friends" en in de Van Dale met "valse vrienden". Niet alleen tussen het Nederlands en het Engels bestaan deze "false friends", maar het komt eigenlijk tussen de meeste Europese talen onderling wel voor. De aanduiding kwam vermoedelijk voor het eerst in het Frans voor als "faux amis".
[bewerk] Enkele valse vrienden
- eventually = uiteindelijk, ten slotte
- eventueel = (if) any, possible, possibly
- in the fall = in de herfst (Amerikaans Engels)
- ingeval = in case
- pocket book = portemonnee
- pocketboek = paperback
[bewerk] Voorbeelden
Enkele voorbeelden van Steenkolenengels:
- Welcome in Amsterdam is onjuist
- correct is Welcome to Amsterdam
- (in het Nederlands Welkom in Amsterdam)
- That can is onjuist
- correct is that's possible, sure of of course
- (in het Nederlands Dat kan)
- Thank you for your reaction is onjuist
- correct is thank you for your reply
- (in het Nederlands Bedankt voor uw reactie)
- I hate you all very welcome is onjuist
- correct is I would like to welcome you all [to this meeting]
- (in het Nederlands Ik heet jullie allemaal zeer welkom)
- How late is it? is onjuist
- Correct is What is the time?
- (in het Nederlands: Hoe laat is het?)
[bewerk] Haventaal
Het oorspronkelijke steenkolenengels werd rond 1900 gebezigd in Nederlandse havens.
- Het scheldwoord 'halve zool' is terug te voeren op deze haventaal. Het is een verbastering van het Engelse asshole.
- De kreet 'lekko' wordt in de Nederlandse scheepvaart gebruikt bij het loslaten van bijvoorbeeld het anker of de trossen. Het ontstond in de Rotterdamse haven als variant op het Engelse let go.
[bewerk] Functionarissen
- Aan Joop den Uyl wordt de uitdrukking a nation of undertakers toegeschreven. Voor een Engelstalig publiek zou hij hiermee hebben willen betogen dat Nederlanders een 'volk van ondernemers' zijn. 'Undertaker' is echter het Engelse woord voor 'begrafenisondernemer'.
- Voormalig Nederlands ambassadeur Dries van Agt zou ooit gezegd hebben: I can stand my little man (Ik kan mijn mannetje wel staan).
- Bij het bespreken van het uitgavenpatroon van Europese beleidsmakers had Frits Bolkestein het continu over golden showers -- terwijl dat in het Engels refereert aan plasseks.
- Pieter Gerbrandy begroette Churchill met: Goodbye Mr. Churchill!
[bewerk] Worst teacher
Sinds veel colleges aan de TU Delft in het Engels gegeven dienen te worden, reikt de studentenvakbond VSSD zo nu en dan een 'worst teacher award' aan universitaire docenten uit - een rookworst, om precies te zijn. Genomineerde zinnen van de afgelopen jaren waren onder meer:
- You have to screw up the number (Je moet de waarde opschroeven)
- This college goes over ramps (Dit college gaat over rampen). Een 'ramp' is een helling in het Engels.
- I tried to lead you around the garden (Ik probeerde je om de tuin te leiden)
- I have an equation picked from the sky (Ik heb een vergelijking uit de lucht gegrepen)
- Don't let the cheese eat off your bread (Laat je de kaas niet van je brood eten)
[bewerk] Humor
Onjuist Engels kan ook opzettelijk gebruikt worden om een humoristisch effect te bereiken.
- De komiek Urbanus gebruikte de uitspraak My hair is in den oorlog om aan te duiden dat zijn haar in de war was.
- Urbanus gebruikte ook: Come on baby let's talk wanneer hij zijn handen intalkte tijdens een optreden.
- Hugo Brandt Corstius (Hugo Burnt Crustius) vertaalde Roodkapje letterlijk in het Engels.
- De Nederlander Jan van der Meulen publiceerde vanaf 1956 onder het pseudoniem John O'Mill diverse poëziebundels in het Steenkolenengels.
- De cabaretier Harrie Jekkers: Orphan on the hood ('Wees op je hoede'). (Volgens Jekkers was dit het werk van een leerling in de tijd dat Jekkers leraar Engels was.)
- Colin White en Laurie Boucke geven in hun boek The Undutchables de volgende voorbeelden:
- A pain under the toenail is not quite the same as Een peen onder het toneel
- Nasi Goreng en Mie is not quite the same as Nazi Goering and Me
[bewerk] Zie ook
- Engelse ziekte (taal)
- Pidgin
- Namlish - in Namibië
- Tinglish - in Thailand
- Jenglish - in Japan
