Sikhisme

De Harmandir Sahib (voorheen: Gouden Tempel) is het belangrijkste heiligdom voor sikhs.

Het sikhisme (Punjabi: ਸਿੱਖੀ Sikhi) is een monotheïstische godsdienst die in de 16e eeuw ontstond in noordelijk India door het combineren van elementen uit het hindoeïsme en de islam. De meeste aanhangers wonen in de Indische staat Punjab; hier wonen ongeveer 21 miljoen van de 26 miljoen aanhangers van het sikhisme (sikhs). Er zijn ook sikhgemeenschappen in Maleisië, Singapore, Oost-Afrika, het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten en Canada.

Het sikhisme werd geïnspireerd op het onderwijs van tien goeroes: belangrijke religieuze onderwijzers en predikers. De doctrines zijn vastgelegd in de Goeroe Granth Sahib, het heilige boek voor sikhs. De stichter en de eerste goeroe was Goeroe Nanak (1469–1539).

Het woord sikh is afgeleid van het sikkha uit Pāli of śiṣya uit het Sanskriet; beide betekenen ze discipel. De betekenis houdt verband met het feit dat sikhs discipelen zijn van de tien goeroes.

[bewerk] Geschiedenis

[bewerk] Ontstaan en vroege invloeden

Het sikhisme ontwikkelde zich in een milieu dat sterk door conflicten tussen de hindoeïstische en moslimgemeenschappen werd beïnvloed. De stichter van het sikhisme, Goeroe Nanak, werd geboren in 1469 en kwam uit een hindoeïstische familie uit noordoostelijk India. Na vier epische reizen (naar Tibet in het noorden, Sri Lanka in het zuiden, de Bengalen in het oosten en Mekka en Bagdad in het westen) ging de goeroe in het openbaar prediken en onderwees hij zowel hindoes als moslims. Hij vertelde mensen zijn visie over een manier om mensen met een verschillende religieuze achtergrond te verenigen. Uit deze leer kwam het sikhisme voort, mede geïnspireerd op het verzet van de goeroe tegen idolatrie, rituelen, georganiseerd priesterschap en het kastesysteem. Hij wilde dat zijn volgelingen zich zouden verenigen tot één godsdienst met één God; een bekende uitspraak van hem is „Er zijn geen hindoes, er zijn geen moslims“, waarmee hij de gelijkheid tussen mensen van beide godsdiensten probeerde uit te drukken.

Goeroe Nanak is de stichter van het sikhisme. Op deze afbeelding wordt hij omringd door de negen andere goeroes.

Het ontstaan van de sikhs hield direct verband met de opkomende Bhakta-beweging binnen het hindoeïsme. Bhaktas geloofden dat hoewel God onder vele namen bekend staat, er slechts één ware God is en dat al het andere een illusie is (māyā). Volgens hen was de beste manier om in contact te komen met God om Zijn naam herhaaldelijk uit te spreken (Sanskriet: nāma), godsdienstige hymnes te zingen (Punjabi: kīrtan) en te mediteren onder leiding van een goeroe. Deze concepten werden ook onderdeel van de religieuze filosofie van het sikhisme.

[bewerk] Periode van de tien goeroes

Voordat Goeroe Nanak stierf wees hij Goeroe Angad (1504–1552) aan als zijn opvolger voor het verkondigen en ontwikkelen van het geloof. Angad scheidde de asceten van de leken, elimineerde de meeste geloofspraktijken van het hindoeïsme en introduceerde het Gurmukhi-manuscript. Angad werd opgevolgd door Goeroe Amar Dās, die goeroe was van 1552 tot 1574. Deze verkoos zijn schoonzoon Goeroe Ram Das tot vierde goeroe. Onder leiding van Ram Das werd Amritsar gesticht als heilige stad voor de sikhs. Goeroe Arjun, de vijfde goeroe, verzamelde godsdienstige poëzie van vroegere sikhgoeroes en andere prominente heiligen in het geschrift Adigranth, een geschrift dat in het godsdienstige leven van de sikhs centraal staat. Onder de daaropvolgende goeroes verenigde de sikhgemeenschap zich en begon geleidelijk aan militaire macht te ontwikkelen. De Mughal-keizer Aurangzeb was hier niet van gediend, en liet dit merken door de negende goeroe te laten executeren en de sikhtempels te vernietigen. Dit deed de sikhs besluiten dat zij zich moesten verdedigen om hun religie te behouden, zo nodig met wapens.

In 1699 voerde Govind Singh (1666–1708), de tiende en laatste goeroe, bepaalde godsdienstige praktijken in die voor de sikhs fundamenteel zijn geworden. Via een initiatierite, waarna de ingewijde de achternaam Singh (leeuw) aanneemt, creëerde hij een militaire broederschap genaamd Khālsā. Hij introduceerde tevens het dragen van de turban, het dragen van een dolk en de regel dat het haar en baard nooit geknipt mogen worden. Het lange haar wordt bedekt door een witte tulband.

[bewerk] 18e eeuw tot heden

In de 18e eeuw hadden de sikhs het grootste deel van Punjab onder controle en vestigden zij diverse feodale staten. Hun grootste leider was Ranjit Singh (1780–1839), die een sikh-koninkrijk in Punjab vestigde. Na zijn dood leidde een conflict met de Britten tot de Sikh-Oorlogen en de onderwerping van Punjab door de Britten, waarna de sikh-militairen een significant deel van de Britse legers in India vormden. Ondanks sikhistische protesten werd het Indische subcontinent zodanig verdeeld dat het oorspronkelijke sikhistische gebied uiteenviel in verschillende staten. Militante sikhs en hindoeïstische jats vochten tegen de moslims in Punjab in een strijd die in meer dan een miljoen slachtoffers resulteerde. Bijna 2,5 miljoen sikhs migreerden van West-Punjab (in Pakistan) naar Oost-Punjab (in India). De jaren na de verdeling brachten onmiddellijk een periode van relatieve stabiliteit en welvaart.

In de 20e eeuw streefden militante sikhs een autonome sikhistische staat na, genaamd Khalistan. De opschudding in Punjab barstte in het begin van de jaren 1980 opnieuw los. In 1984 werd de Gouden Tempel in Amritsar, waarin militante sikhs zich schuil hielden, bestormd door het Indische leger; er vielen vele doden. Als represaille voor dit bloedbad werd de minister-president van India, Indira Gandhi, vermoord door haar sikh-bodyguards. Daarna volgden vele executies van sikhs in geheel India; alleen in Delhi al werden meer dan 2500 sikhs gedood. Godsdienstige vijandigheden en communaal geweld in Punjab gingen in het begin van de jaren 1990 verder.

[bewerk] Goeroes

[bewerk] De Tien Goeroes

Het sikhisme werd gevestigd door tien goeroes (leraren of meesters) tussen 1469 en 1708. Deze leraren waren intellectuelen wiens hoofddoel in het leven het geestelijke en morele welzijn van de massa was. Elke goeroe voegde principes en praktijk toe aan hetgeen door zijn voorgangers werd onderwezen. Dit mondde uit in de verwezenlijking van de godsdienst. Goeroe Nanak was de eerste goeroe en Goeroe Gobind Singh de laatste. Voordat Goeroe Gobind Singh overleed, verklaarde hij dat Sri Goeroe Granth Sahib, het heilige boek, de uiteindelijke en definitieve sikh goeroe.

De tien goeroes waren:

[bewerk] Goeroe Granth Sahib

Zie Goeroe Granth Sahib voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

De Tiende Goeroe, Goeroe Gobind Singh Ji, was de laatste menselijke Goeroe. Hij heeft in 1708 de Goeroe Granth Sahib benoemd tot de permanente Goeroe van de Sikhs. Hij riep de Sikhs op om de Goeroe Granth Sahib te eren als het lichaam en geest van de Tien Goeroes.

De Goeroe Granth Sahib of Ādi Granth is meer dan een heilig boek voor de sikhs. Het is de elfde en definitieve goeroe van de sikhs. Daarom tonen aanhangers van het geloof een grote eerbied voor het boek. Het boek heeft tevens de centrale positie bij de sikhistische plaats van verering genaamd gurdwara. Het heilige geschrift staat op een dominant platform in de belangrijkste zaal van de gurdwara en wordt tijdens de dienst met grote eerbied en waardigheid op een troon geplaatst.

De Ādi Granth bevat bijna 6000 hymnes die door eerste vijf goeroes werden samengesteld: Nānak (974), Aṅgad (62), Amar Dās (907), Rām Dās (679) en Arjun (2218). Daarnaast bevat de Ādi Granth hymnes van de heiligen Bhakta en de Ṣūfīs-moslims (in het bijzonder Ravidāss, Kabīr en Farīd Khān).

[bewerk] Doctrine

Symbool voor het sikhisme. Dit symbool wordt onder andere gebruik op de vlag van Khalistan, de sikhistische staat die wordt nagestreefd door sommige aanhangers van het geloof

De godsdienstige filosofie van het sikhisme wordt zeer gedetailleerd behandeld in de Goeroe Granth Sahib, de heilige tekst voor de sikhs. Hierin worden gedetailleerde richtlijnen gegeven over hoe de aanhanger van het geloof zich moet gedragen om zijn/haar leven op een manier te leiden zodat de vrede en de redding worden bereikt. De heilige tekst schetst de acties die men moet uitvoeren om vooruitgang in de menselijke evolutie te boeken. Men moet zich op ieder moment herinneren dat aan deze richtlijnen moet worden voldaan om het leven een succes te maken.

[bewerk] Geloofsprincipes

De volgende doctrines zijn essentieel in het sikhisme:

• Eén God (Ek Onkaar): Er is slechts één God, die oneindige macht en invloed heeft; Hij of Zij is identiek voor alle godsdiensten. God heeft geen geslacht en is aanwezig in alle dingen en alle plaatsen.
• Vroeg opstaan: De vroege ochtenduren, vóór het opkomen van de zon, worden gebruikt voor meditatie en het ervaren van eenheid met God.
• Op een goede manier je brood verdienen: een sikh moet hard werken en eerlijk zijn geld verdienen; hij of zij mag nooit ten koste van anderen leven, maar geeft juist aan anderen.
• Naastenliefde: het huis is altijd open voor iedereen. Iedereen is welkom, ongeacht zijn achtergrond, religie, overtuiging, ras of geslacht. Wat een sikh verdient, wordt gedeeld met anderen.
• Reïncarnatie, Karma & Redding: Alle schepselen hebben zielen die tot andere organismen overgaan na de dood, tot uiteindelijk de bevrijding wordt bereikt.
• Ontzag voor God: Houd van God, maar behoud het ontzag voor Haar of Hem.
• Humaniteit: Alle mensen zijn gelijk; allemaal zijn het de zonen en dochters van de Almachtige.
• Morele waarden: Verdedig, bescherm en vecht voor de rechten van alle levende wezens, en in het bijzonder de medemens.
• Persoonlijk offer: Tref voorbereidingen om het leven te geven voor alle opperste principes.
• Vele wegen leiden tot God: Sikhs geloven dat de Redding ook voor niet-sikhs kan worden bereikt.
• Positieve Houding tegenover het Leven: houd altijd een positieve, optimistische en vastberaden houding ten opzichte van het leven.
• Gedisciplineerde Leven: diensten worden strikt georganiseerd.
• Geen speciale dagen: Sikhs geloven niet dat een enkele dag heiliger is dan andere dagen, zoals christenen dat geloven.
• Verover de 5 kwaden: Het is de plicht van elke sikh om deze 5 kwaden te verslaan: egoïsme, woede, hebzucht, gehechtheid en verlangen.
• Aanval met 5 wapens: Tevredenheid, liefdadigheid, vriendelijkheid, positieve houding, nederigheid.

[bewerk] Waarden

• Gelijkheid: Alle mensen zijn gelijk voor God.
• De Geest van God: Alle Schepselen dragen de geesten van God en moeten worden eerbiedigd.
• Persoonlijk recht: Elke persoon heeft recht op het leven, maar dit recht is beperkt.
• Daden tellen: De redding wordt verkregen door goed te handelen.
• Familie-eenheid: Men moet in gezinsverband leven om kinderen te krijgen en op te voeden.
• Delen: Het wordt aangemoedigd om 10 procent van het inkomen aan liefdadigheid te besteden.
• Keur de Wil van de God goed: Ontwikkeling van een een persoonlijkheid zodat gelukkige gebeurtenissen en miserabele gebeurtenissen beiden kunnen worden aanvaard.
• Vier Vruchten van het Leven: Waarheid, Tevredenheid, Contemplatie en Naam (in Naam van God).

[bewerk] Verboden gedrag

• Onlogisch gedrag: Bijgelovigheid en rituelen zijn niet zinvol volgens de sikhs (bedevaarten, in rivieren baden; vasten; besnijdenis; verering van graven, idolen, beelden; het verplicht dragen van een sluier voor vrouwen; enz.)
• Materiële obsessie: („Maya“) het vergaren van rijkdom heeft geen betekenis in het sikhisme. Rijkdom, geld, voorraden, goederen en alle andere bezittingen dienen te worden achtergelaten als men overlijdt.
• Offers: lams- en kalfsslachtingen om heilige gelegenheden te vieren; enz. zijn verboden.
• Niet-familieleven: Een sikh mag niet als kluizenaar, bedelaar, yogi, monnik of non leven of ongehuwd zijn.
• Slecht spreken: Opscheppen, roddel, liegen, enz. worden niet toegelaten.
• Drank of drugs: Drinken van alcohol, drugs gebruiken, tabak roken en andere bedwelmende middelen gebruiken wordt niet toegelaten.
• Priesterlijke klasse: Sikhs moeten niet van een priester afhangen om hun de geloofsprincipes bij te brengen.

[bewerk] Khālsā

De Khālsā is een concept van een door God "gekozen" kerngroep van heilige strijders die zich strikt aan een Spartaanse gedragscode houden. Dit houdt onder andere in dat zij zich onthouden van alcoholische dranken, tabak, narcotica en dat hun leven uit de toewijding aan geloof en gebed bestaat. De eerste Khālsā waren de pañj piyāres (de vijf geliefden). Het ideaal voor alle jonge sikhs is Khālsā te worden. Als Khālsā krijgt men de toegevoegde naam Singh (leeuw).

[bewerk] De vijf k's

De vijf symbolen van Khālsā, allen beginnend met de letter k, zijn voor alle mannelijke siks van belang. Ze worden vermeld in RahatnāmāĨ, die door tijdgenoten van Goeroe Gobind Singh werd opgesteld; in de Ādi Granth zijn de vijf k's (kakkars) niet terug te vinden. De belangrijkste van de k's is Kesh (haar), hetgeen betekent dat Khālsā hun hoofdhaar, baard en snor niet mogen knippen of scheren. Ongeknipt haar wordt als heilig beschouwd, een traditie die tot de eerste goeroes teruggaat. Khālsā binden hun haar op met behulp van een tulband. De andere vier k's zijn kanghā (kam); kacch (kachha) (een korte broek die meestal onder de kleding wordt gedragen); kirpān (dolk) en kārā (een metalen armbad, die om de rechterarm gedragen wordt). De moderne Sikh draagt vaak alleen een tulband of haarnetje.

[bewerk] Sikh-literatuur

Traditionele weergave van het opstellen van Guru Granth Saheb, het heilige boek

De oudste bronmaterialen over het leven van Goeroe Nanak zijn de zogenaamde janam-sākhī (letterlijk levensverhalen), die 50 tot 80 jaar na de dood van de goeroe opgesteld werden. Toch verwerpen de meeste sikhs deze geschriften en baseren zich in plaats daarvan op het heilige geschift Ādi Granth en de Vārs (baladen), die door Bhāī Gurdās († 1629) werden samengesteld. Noch de hymnes over Nānak, noch de Vārs van Gurdās zijn erg specifiek betreffende de gebeurtenissen tijdens het leven van Nānak. Ander historisch geschrift dateren uit de 18e en 19e eeuw.

Ādi Granth ("Eerste Boek") werd opgesteld door de vijfde goeroe, Arjun, in 1604. Hij sikhisme is daarmee de enige grote godsdienst waarvan het Heilige Schrift door een van de stichters zelf is opgesteld. Er zijn een aantal versies van de Ādi Granth, die op een paar details van elkaar verschillen. Sikhs beschouwen over het algemeen de versie die herzien werd door Gobind Singh in 1704 als de authentieke versie.

Dasam Granth ("Tiende Boek") is een compilatie van geschriften die eveneens aan Gobind Singh wordt toegeschreven. Toch twijfelen veel geschiedkundigen en theologen aan de authenticiteit van de inhoud van dit Boek. Her boek is minder heilig dan de Ādi Granth. De tradities van de Khālsā zijn verwerkt in de Rahatnāmās (gedragscodes), opgesteld door tijdgenoten van Gobind Singh.

[bewerk] Overige heiligen

De volgende personen worden ook als heiligen beschouwd:

• Jai Dev (geboren in 1170)
• Shaikh Farid (1173-1266)
• Trilochan (geboren in 1267)
• Namdev (geb. in 1270)
• Sadhana (geb. in 13e eeuw)
• Ramanand (geb. in 1359)
• Kabir (1398-1494 )
• Dhana (geb. in 1415)
• Pipa (geb. in 1425).
• Sain (geb. in 15e eeuw).
• Ravi Das (geb. in 15e eeuw)
• Bhikhan (gestorven in 1574 )
• Sur Das (geb. in 1529 A.D.)
• Baini (?)
• Parmanand (?)

[bewerk] Externe links

• www.sikhsworld.net
• www.sikhs.nl
• www.sikhwomen.com