Paul Klee
Paul Klee (Münchenbuchsee 18 december 1879 – Muralto 29 juni 1940) is een Duits / Zwitserse kunstschilder die figuratieve schilderijen maakte met een uitgebalanceerde kleurtechniek. Zijn werk behoort tot de moderne kunst.
Inhoud |
[bewerk] Biografie
[bewerk] Jeugd
De vader van Paul Klee was Hans Klee (1849 - 1940) een musicus die zong, piano, orgel en viool speelde. Zijn moeder, Ida Frick (1855 - 1921) was zangeres. Paul Klee had één zuster, Mathilde Klee, geboren in 1876. Paul Klee groeide op in Bern, Zwitserland, maar had net als zijn vader de Duitse nationaliteit. Hij speelde zeer goed viool, maar koos - ondanks weerstand van zijn ouders - voor de schilderkunst.
[bewerk] Opleiding
Klee schreef zich in 1898 in bij de kunstacademie in München, maar werd daar afgewezen. Hij begon daarom met privé-lessen bij Heinrich Knirr (1875 - 1944). In die tijd ging hij diverse relaties aan met vrouwen en verwekte zelfs een kind, dat echter slechts enkele weken leefde. In 1900 ging Klee alsnog naar de kunstacademie, waar hij veel spijbelde en weinig leerde. Hij kreeg onder andere les van de symbolist Franz von Stuck. In de zomer van 1901 verlaat hij München en ondernam een reis naar Rome, Napels en Florence. De vroegchristelijke en byzantijnse kunst maakten daar veel indruk op hem. Daarna keerde hij terug naar zijn ouders in Bern, en ontwikkelde zich verder als autodidact.
[bewerk] Leven
In 1906 trouwt Paul Klee met Lily Stump, pianiste. In 1907 krijgen zij een zoon, Felix, die voornamelijk door zijn vader wordt verzorgd en opgevoed. Klee hoefde in de Eerste Wereldoorlog niet naar het front, zoals bijvoorbeeld wel Franz Marc, die daar sneuvelde. In dienst beschilderde Paul Klee vliegtuigen. In die tijd kreeg hij ook steeds meer succes met zijn kunst. In 1920 werd Klee benoemd tot docent bij het Staatliche Bauhaus in Weimar. Daarmee kreeg hij een gegarandeerd inkomen. Hij bleef echter vaak weg van zijn werk, en werd daarvoor op zijn vingers getikt, waar hij zich vrij weinig van aan trok.
In 1933 komt een ommekeer. Paul Klee wordt vrij snel nadat de nationaal-socialisten aan de macht gekomen zijn op staande voet ontslagen. Eerst werd Klee ervan "beschuldigd" jood te zijn, maar zijn ontslag hing ook samen met zijn vermeende linkse politieke activiteiten. Op grond daarvan konden mensen naar willekeur door de nazi's worden ontslagen. Klee emigreerde, met zijn Duitse nationaliteit, met zijn gezin naar zijn geboortestad Bern. Ondanks dit alles was Klee in 1933 zeer productief geweest, met 182 kunstwerken, onder andere het zelfportret "Van de lijst geschrapt".
In Bern moest Klee 5 jaar wachten op naturalisatie tot Zwitser. Daarbij hoorde bovendien nog een vernederende ondervraging door de politie. Hij moest verwijten aanhoren dat zijn kunst links en "ontaard" zou zijn, maar uiteindelijk verkreeg hij de Zwitserse nationaliteit. Na zijn nationalisatie moest hij ook nog de burgerrechten voor het kanton Bern aanvragen. Het werk van Klee was in die tijd vaak bedroefd, en Klee was ook minder productief dan in andere jaren.
In 1937 nemen de nazi`s in Duitsland 102 werken van Klee in beslag, waarvan er 17 op de tentoonstelling Entartete Kunst worden getoond.
In 1935 bleek Klee te lijden aan een ernstige ongeneeslijke ziekte, progressieve sclerodermie. Dit verhinderde hem niet om steeds meer te schilderen, zijn werk werd zelfs vrolijker en humoristischer. In 1939 ging Klee naar Ticino om daar voor zijn ziekte een kuur te volgen. Hij werd op 8 juni opgenomen in een ziekenhuis in Locarno, waar hij stierf op 29 juni. Op zijn grafsteen in Bern staat een uitspraak van hem (zie hierna bij citaten).
Klee liet meer dan 9000 kunstwerken na, evenals vele geschriften: essays, dagboeken, evenals vele brieven.
[bewerk] Invloeden
Klee bestudeerde het Impressionisme van het eind van de 19e eeuw, maar paste het niet direct toe in zijn werk. In 1911 ontmoette hij August Macke, Wassily Kandinsky en Franz Marc. Hij liet zich beïnvloeden door etnografische (primitieve) kunst, door kindertekeningen (zie ook: Karel Appel) en tekeningen van geestelijk gestoorden. In de tweede en laatste tentoonstelling van Der Blaue Reiter in 1912 was Klee met 17 werken vertegenwoordigd. Hij maakte daar kennis met werk van Braque, Picasso en Malevitsj. Hij bracht een bezoek aan Robert Delaunay in Parijs, die kleur het belangrijkste element in de schilderkunst vond. Tijdens een reis van 14 dagen naar Tunis in 1914 met Macke en Louis Moilliet kwam er een doorbraak in het kleurgebruik van Klee. Hij ging steeds kleurrijker schilderen, en maakte ook een stap in de richting van het abstracte. Klee werd ook beïnvloed door zijn collega bij Bauhaus, Johannes Itten, die een invloedrijk werk over kleurenleer heeft geschreven.
[bewerk] Werk
Na zijn reis naar Tunesië ontplooide Klee zich ten volle. Zijn werk werd abstracter, met een geraffineerd gebruik van kleur. Zijn thema's zijn zeer veelzijdig: landschappen, sterk vereenvoudigde portretten, dieren (de beroemde goudvis), mythologie, geheimzinnige machines. Klee gebruikt veel combinaties van abstracte en figuratieve vormen.
Klee heeft een zeer individuele stijl ontwikkeld om de onderbewuste geest en de fantasie uit te drukken.
Klee experimenteerde veel. Met aquarel op ondergronden van textiel, met combinaties van olieverf en aquarel, met spuittechniek, en met allerlei papieren of textiele ondergronden. Eigenlijk werkte hij vrijwel nooit met een conventionele schildertechniek zoals olieverf op doek. De meeste werken van Klee zijn op klein formaat gemaakt. Een zeer bekend voorbeeld hiervan is "Park bei Luzern", geschilderd in 1914.
[bewerk] Schilderstijl
Op het werk van Klee is geen eenvoudig stempel te drukken. Surrealisme, kubisme, abstractie zijn termen van de Europese kunststromingen die op zijn schilderkunst van toepassing kunnen zijn.
Hij wordt ingedeeld bij het expressionisme.
Zijn werk is vaak humoristisch. Klee gebruikt veel verwijzingen naar dromen, muziek, poëzie en mythologie.
[bewerk] Musea
Het werk van Paul Klee is te zien in verschillende musea voor moderne kunst zoals o.a.:
- Guggenheim Museum (New York), Museum of Modern Art en het Metropolitan Museum of Art in New York City
- Guggenheim Museum (Venetië) in Venetië
- Paul Klee Centre in Bern
- Stedelijk Museum Schiedam
- Museo d'Arte della Città di Ravenna in Ravenna
[bewerk] Citaten
- Kunst geeft niet het zichtbare weer, maar maakt zichtbaar (Schoepferische Konfession, 1920).
- Grafschrift: In het aardse leven ben ik niet te begrijpen, want ik woon net zo graag bij de doden als bij de nog niet geborenen. Een beetje dichterbij het hart van de schepping dan de meeste mensen, maar nog lang niet dichtbij genoeg.
[bewerk] Klee en de moderne kunst
Paul Klee heeft veel invloed gehad op de moderne kunst. Zijn boek "Figuratieve vormleer" verscheen echter pas in 1979. Vooral de Cobra kunst is door het werk en door de ideeën van Klee beïnvloed.
[bewerk] Externe links
Bronnen: Susanna Partsch, Paul Klee, uitg. Taschen/Libero 1990 en diverse aanvullingen vanaf websites over Klee op Internet.
 |
Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen kunt u vinden in de categorie Paul Klee van Wikimedia Commons. |
