Les XX
In 1883 ontstond de Belgische kunstenaarsgroep, Les XX, onder impuls van de Brusselse jurist Octave Maus in de Taverne Guillaume op de Place du Musée te Brussel.
Deze groep kan beschouwd worden als de erfgenaam van de kunstenaarsgroepen "Chrysalide" en "l'Essor", 1876, met oa. Louis Dubois, Louis Artan, Félicien Rops, Guillaume Vogels en Pericles Pantazis. Ook James Ensor, Théo van Rysselberghe, Fernand Khnopff, De Regoyos, Charlet en Willy Schlobach maakten deel uit van "l'Essor".
In 1881 startte Max Waller met een literair tijdschrift 'La jeune Belgique'. Octave Maus gaf ook een revue uit: "L'art moderne". Dit werd het officiële orgaan van "Les XX" Hij werd de mecenas en grote animator van 'Les Vingt'
In 1882 werd het werk van Ensor 'De oestereetster' geweigerd op een expo te Antwerpen. Eenzelfde weigering kwam er, het jaar daarop, voor de Ensor-salon van Brussel. Ook Finch werd afgewezen. De afwijzingen geschiedden officieel om stijltechnische redenen (het overdadig pasteus kleurengebruik om impressionistisch 'licht' weer te geven). Ze moeten echter gezien worden in het licht van de destijds heersende controverse rond de persoon en het werk van Ensor (die toen nauwelijks 20 jaar was) en de tegenstelling tussen de kunstopvattingen van de 'Officiële Salons'en die van 'rebellerende vernieuwers'. In 1886 werd 'De oestereetster'in "La Gazette" nog afgedaan als "...voorbeeld van kermiskunst...". Het doek werd ook in 1908 geweigerd door het Museum te Luik. Tenslotte was het Emma Lambotte, die het meesterwerk privé aankocht.
De in 1883 ontstane heibel zou de aanleiding zijn tot het groeperen van een aantal vooral jongere kunstenaars in de nieuwe "Les XX". Ze hadden echter geen programma, zodat al dadelijk stevige discussies boven kwamen. Ze wilden als vrije kunstzinnigen elk academisme verloochenen, aanvaardden geen enkele esthetiek en verwierpen om het even welke belemmering.
[bewerk] Leden
Tot de leden van Les XX behoorden:
- Achille Chainaye (ontslag 1889)
- Frantz Charlet
- Jean Delvin (ontslag 1886)
- Paul Dubois
- Willy Finch
- James Ensor
- Jules Goethals
- Adrien-Joseph Heymans
- Fernand Khnopff
- Jef Lambeaux (ontslag 1884)
- Pericles Pantazis
- Dario de Regoyos
- Willy Schlobach
- Frans Simons (ontslag 1885)
- Gustave Vanaise (ontslag 1886)
- Théo van Rysselberghe
- Guillaume Van Strydonck
- Pieter Verhaert (ontslag 1884)
- Theodoor Verstraete (ontslag 1885)
- Guillaume Vogels
- Rodolphe Wytsman (ontslag 1889)
Het waren dus allemaal Belgen. In de 10 jaar van zijn bestaan, kwamen zich maar 3 buitenlanders aansluiten als lid van de groep: Jan Toorop(Ned. in 1885), Auguste Rodin en Paul Signac(Fr. in 1889 en 1890). Andere buitenlanders waren maar "invités" bij een of ander expo-salon. Aldus hadden, binnen deze 10 jaar, 32 kunstenaars minstens eenmaal geëxposeerd in de jaarlijkse "Salons des XX", eerst in het Museum voor Oude Kunst, later in het Museum voor Moderne Kunst.
Sommige wel degelijke artiesten werden gewoon niet toegelaten, zoals Franz Gailliard en Marcel Jefferys, om redenen die niet altijd door kwaliteit waren ingegeven. Terwijl men anderzijds wel eens beroep deed op "invités", om meer materiële redenen dan wel om het puur artistieke element.
De door ontslag vrijgekomen plaatsen werden telkens aangevuld met: Isidoor Verheyden(1885), Guillaume Charlier(1885), Felicien Rops(1886), Henri De Groux(1886, doch uitgesloten in 1890), Anna Boch(1886), Georges Lemmen(1889), Henri Van de Velde(1889) en Georges Minne(1890). De Franse Robert Picard, zoon van Edmond Picard werd opgenomen als bijkomend buitenlander.
Belgische "invités" waren: Louis Artan, Constantin Meunier, Eugène Smits, Xavier Mellery, Henri De Braekeleer, Jan Stobbaerts, William De Gouves de Nuncques, Charles Van der Stappen, Paul De Vigne, Thomas Vinçotte.
[bewerk] Genodigden
Uit Frankrijk kwamen als "invités" op de jaarlijkse Salons des XX:
- Louis Anquetin (1888)
- Paul Cézanne (1890)
- Jules Chéret (1891)
- Henri-Edmond Cross (1889 + 1893)
- Auguste Delaherche (1892)
- Maurice Denis (1892)
- Henri Fantin-Latour (1885)
- Paul Gauguin (1889 + 1891)
- Armand Guillaumin (1888 +1891)
- Paul-César Helleu (1888)
- Paul Signac (1888)
- Alfred Sisley (1890 + 1891)
- Albert Lebourg (1887)
- Maxime Luce (1889)
- Claude Monet (1886 + 1889)
- Berthe Morisot (1887)
- Camille Pissarro (1887 + 1889 + 1891)
- Jean-François Rafaelli (1885 + 1887)
- Odilon Redon (1886 + 1890)
- Pierre-Auguste Renoir (1886 + 1890)
- Auguste Rodin (1884 + 1887)
- Louis-Oscar Roty (1884 + 1886 + 1890)
- Georges Seurat (1887 + 1889 + 1891)
- Henri de Toulouse-Lautrec (1888 + 1890 + 1892 + 1893).
Als Nederlandse exposanten werden uitgenodigd: Georges-Hendrik Breitner(1886), Vincent Van Gogh(1890 + 1891), Isaac Israëls(1884), Johan Thorn-Prikker(1893).
De Engelse genodigden waren: Walter Crane(1891) en Ford Madox Brown(1893).
De uitgenodigde Amerikaanse kunstenaars waren: Mary Cassatt (1892) en James McNeill Whistler (1884 + 1886 + 1888).
Tenslotte exposeerde ook nog de Italiaanse Giovanni Segantini(1890).
Herhaalde tribulaties werden vaak heftig onder woorden gebracht en waren zeker niet ongewoon.Zo wees Ensor, toch de voortrekker van de groep, het pointillisme van Van Rysselberghe smalend af. In 1884 betwistte hij, samen met Vogels, de opname van Whistler, terwijl Finch en Schlobach de verdediging van de Amerikaanse meester opnamen. Zelf ontliep Ensor nauwelijks het ontslag, toen zijn "Entrée du Christ", toch zijn meesterwerk, in 1889 geweigerd werd. Henri Degroux, het "enfant terrible" van de XX, werd uitgesloten, toen hij irritant protesteerde tegen de "afstotelijke bloempotten" van Vincent Van Gogh, in 1890. Het was trouwens op dit "Salon des XX" dat Anna Boch een schilderij van Van Gogh kocht voor 400 BEF, "De rode wingerd", het enige werk dat tijdens zijn leven werd verkocht.
Het verder doorwegend gebrek aan enig programma bracht Octave Maus in moeilijkheden, zodat hij de groep ontbond in 1893, ondanks heftig protest van James Ensor. Het jaar daarop, in 1894, vormde hij een nieuwe groep "La Libre Esthétique". De meeste "vingtisten" sloten toch weer aan. Alle kibbelarijen indachtig, zou hij het voortaan doen zonder "leden-artiesten", alleen nog met "invités"
