Karel X van Frankrijk
| 1757-1836 | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
 |
||||||
| Koning van Frankrijk | ||||||
|
||||||
|
Karel X Filips (Versailles, 9 oktober 1757 – Gorizia, 6 november 1836) was koning van Frankrijk van 1824 tot 1830, de laatste koning uit de hoofdlijn van de Bourbons, die over Frankrijk regeerden sinds Hendrik IV. Hij was de jongste broer van Lodewijk XVI en van Lodewijk XVIII.
Als graaf van Artois oefende hij al vóór de Revolutie een noodlottige invloed uit op Lodewijk XVI, door zijn verzet tegen Jacques Necker (die voorstelde dat de Derde Stand in de Staten-Generaal een dubbele vertegenwoordiging zou krijgen, maar zijn visie niet kon doorzetten dat er hoofdelijk in plaats van per stand zou worden gestemd). Drie dagen na de bestorming van de Bastille (14 juli 1789) week Karel reeds uit, en begon vanuit het buitenland heftig tegen de Revolutie te agiteren, hetgeen de zaak van zijn broer veel schade toebracht. In 1795 probeerde hij vruchteloos, geruggensteund door een Engels leger, Frankrijk binnen te vallen via het eiland Yeu. Hij moest echter wachten tot de val van Napoleon I, vooraleer hij met het geallieerde leger opnieuw het Franse territorium kon betreden.
Na een kortstondig regentschap in 1814, was hij tijdens de regering van Lodewijk XVIII de drijvende kracht achter de ultrareactionairen. Nadat hij in 1824 zijn broer was opgevolgd, liet hij zich op 20 mei 1825 te Reims zalven tijdens een indrukwekkende plechtigheid volgens de middeleeuwse tradities, en regeerde daarna als een absolutistisch vorst, met de steun van hoge adel en hoge geestelijkheid, alsof er nooit een Revolutie had bestaan. Met een paar anti-liberale wetten probeerde hij het Ancien Régime te herstellen, maar kwam daarbij in botsing met de kamer. Zijn benoeming van de ultra-royalistische prins de Polignac tot eerste-minister (in augustus 1829) was een regelrechte uitdaging aan de liberale kamermeerderheid. In plaats van toe te geven, verstarde Polignac nog in zijn houding: zonder goedkeuring van de kamer vaardigde hij zijn Ordonnanties van 26 juli uit. Deze schending van de grondwet betekende zonder meer een staatsgreep, waarop dan ook onvermijdelijk de Julirevolutie volgde, die de koning binnen drie dagen tot troonsafstand dwong (31 juli 1830). Karel X vluchtte naar het buitenland. Hij vestigde zich achtereenvolgens in Schotland, Praag, en Gorizia (Illyrië) waar hij overleed aan cholera. Zijn belangrijkste fout was dat hij het vorstelijk absolutisme wilde herstellen en daarmee aantoonde alle voeling met de historische realiteit te zijn kwijtgeraakt.
Karel was in 1773 gehuwd met Maria Theresia van Savoye (1756-1805), dochter van Victor Amadeus III van Sardinië, uit welk huwelijk Lodewijk Anton, hertog van Angoulême en de (in 1820 door een republikein) vermoorde Karel, hertog van Berry, werden geboren. Naar aanleiding van deze moord schreef Chateaubriand: Le poignard qui a tué le duc de Berry est une idée républicaine.
