Ierland (land)
| Éire Ireland |
|||
|
|||
|
|
|||
| Basisgegevens | |||
| Officiële landstaal: | Iers, Engels | ||
| Hoofdstad: | Dublin | ||
| Regeringsvorm: | Republiek | ||
| Religie: | Katholiek 91.6% | ||
| Oppervlakte: | 70.273 km² (2%water) | ||
| Inwoners: | 3,9 miljoen (56 / km²) | ||
| Overige | |||
| Volkslied: | Amhrán na bhFiann | ||
| Munteenheid: | euro (EUR) |
||
| UTC: | +0 | ||
| Nationale feestdag: | 17 maart (St. Patrick's Day) | ||
| Web | Code | Tel. | .ie | IRL | 353 | ||
 Kaart Ierland (Bron: CIA  Satellietfoto
|
|||
Ierland (ier.:Éire, eng.: Ireland) is een Europees land dat ongeveer 5/6 van het eiland Ierland beslaat.
Om het land van dat eiland te onderscheiden wordt het vaak aangeduid als de Republiek Ierland (Poblacht na hÉireann in het Iers en Republic of Ireland in het Engels). Deze aanduiding is toegestaan, maar niet officieel. De officiële, protocollaire naam is, sinds 1937, kortweg Ierland. Dit houdt verband met het feit dat de Ieren niet graag willen toegeven dat een deel van het eiland niet bij de republiek behoort, zodat er geen verschil behoort te zijn tussen de republiek en het eiland.
Inhoud |
[bewerk] Geschiedenis
Zie Geschiedenis van Ierland voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Na de onderdrukking van de Paasopstand (april 1916) begonnen Ierse vrijwilligers gegroepeerd in de IRA (Irish Republican Army) een guerrillastrijd tegen de Britten. Pas na het hoogtepunt van de gewelddadigheden met de The Burning of Cork in de nacht van 11 december op 12 december 1920, waarin de Engelse bezettingsmacht, nadat een compagnie van de Auxiliaries (divisie van Engelse ex-legerofficieren) in een hinderlaag van de Ierse vrijheidsstrijders was gevallen, grote delen van de stad Cork platbrandden en de Black and Tans (Engelse hulptroepen) inwoners zonder vorm van proces doodschoten, werd de bezetting van van Ierland door Engeland onhoudbaar. Na jaren oorlog volgde er een wapenstilstand tussen de IRA en de Britse leger, met onderhandelingen als gevolg. Zuid-Ierland verkreeg praktisch onafhankelijkheid als Ierse Vrijstaat middels het Anglo-Iers verdrag op 6 december 1921 . Noord-Ierland, met veel protestantse migranten oorspronkelijk uit Schotland die loyaal bleven aan Groot-Brittannië, bleef Brits. Dit was niet enkel zo omdat hier meer protestanten woonden. Hier lagen en liggen nog steeds de belangrijkste havens van het eiland, Noord-Ierland was ook economisch het sterkte deel van het land. De Engelsen behielden dus het grootste deel van de 'rijkdommen' van het eiland.
De extremistische vleugel van de IRA o.l.v. Eamon de Valera weigerde echter akkoord te gaan met de 'deling' van Ierland in een Vrijstaat en een Brits Ulster. Het gevolg was een burgeroorlog van voor- en tegenstanders van de Vrijstaat. Uiteindelijk schikte Eamon de Valera in en legde zich neer bij de deling. Besprekingen tussen de Vrijstaat en Noord-Ierland over een herziening van de landgrens liepen op niets uit (1925).
De Valera's Fianna Fáil partij trad in 1927 toe tot de regering van premier William Cosgrave. In 1932 werd de Valera zelf premier en in 1937 verklaarde hij Ierland onafhankelijk, maar riep niet de republiek uit. Tijdens de Tweede Wereldoorlog bleef Ierland neutraal, maar achter de schermen werden de geallieerden geholpen. 70.000 man schreven zich vrijwillig in om in Europa met de Britse leger te vechten. In 1948 werd de Valera tijdens verkiezingen verslagen en in 1949 werd de Republiek Ierland uitgeroepen. In 1951 werd de Valera opnieuw minister-president en in 1959 president der republiek. In 1972 werd de bijzondere rol van de Rooms-Katholieke Kerk per referendum afgeschaft. Op 30 mei 1973 werd de protestant Erskine Childers president, gevolgd door Cearbhall Ó Dálaigh (1974-1976) en Patrick Hillary (1976-1990).
Met steun van de sociaaldemocraten werd mevr. Mary Robinson - een onafhankelijke kandidaat - in 1990 tot president gekozen. In 1997 werd mevr. Mary McAleese president, en in 2004 werd haar ambtstermijn met 7 jaar verlengd. Er hadden zich voor de verkiezingen geen tegenkandidaten gemeld.
Ierland is sinds 1973 lid van de Europese Unie, maar is geen lid van de NAVO.
[bewerk] Bestuurlijke indeling
Zie Graafschappen van Ierland voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Historisch was Ierland verdeeld in 4 provincies (Ulster, Munster, Leinster, Connacht). Noord-Ierland is thans een deel van de provincie Ulster. Deze provincies hebben geen betekenis voor het bestuur. De historische graafschappen (counties) hebben nog wel een betekenis. Het oorspronkelijke graafschap Dublin is tegenwoordig onderverdeeld in vier aparte graafschappen.
Ierland is traditioneel verdeeld in vier provincies die samen 32 graafschappen (counties) omvatten. De provincies hebben geen bestuurlijke rol. De 26 graafschappen die in de republiek liggen hebben een eigen bestuur. Daarbij zijn Dublin en Tipperary onderverdeeld in drie respectievelijk twee bestuurlijke counties.
De steden Dublin, Cork, Limerick, Galway en Waterford hebben een eigen bestuur, los van het bestuur van het graafschap waarin de steden liggen. Andere plaatsen hebben slechts op een aantal onderwerpen een eigen bestuur.
[bewerk] Demografie
Tussen 1850 en 1950 daalde de Ierse bevolking van zeven miljoen tot minder dan drie miljoen. Intussen zijn er weer bijna vier miljoen Ieren [1].
[bewerk] Geografie
[bewerk] Kerngegevens
- Lengte grenzen: 360 km (met het Verenigd Koninkrijk)
- Langste rivier: Shannon
- Hoogste punt: Carrantuohill, 1050 m
- Munteenheid voor 2002: Ierse pond of punt (EIP). Na 2002: Euro.
- Sinds 2005 wordt in de republiek snelheden in kilometers per uur aangegeven, nadat het al jaren kilometers gebruikt om afstanden aan te geven. De hoogte van bergen daarentegen, wordt vaak in feet gedaan.
[bewerk] Steden
- Hoofdstad: Dublin (Iers: Baile Átha Cliath uitgesproken: baai ah-ha kliea)
Enkele grote steden zijn:
Zie ook:
[bewerk] Eilanden
- Achill
- Araneilanden
- Blasket-eilanden
- Cleareiland
- Ierland (eiland)
- Inishbofin
- Skellig-eilanden
- Valentia
[bewerk] Bezienswaardigheden
- Monumenten op de Werelderfgoedlijst
- Bend of the Boyne (deel van rivier)
- Skellig Michael (eiland)
- Hill of Tara (heuvel)
- Newgrange (grafheuvel)
- Lijst van musea in Ierland
[bewerk] Economie
Lange tijd was Ierland het armste land van West-Europa, waarvan de emigratie waar Ierland om bekend stond een symbool was; maar in de jaren '90 van de twintigste eeuw maakte Ierland een periode van hoge economische groei door (in de periode 1995-2000 werd een gemiddelde jaarlijkse economische groei van 9,9% gerealiseerd), waardoor Ierland anno 2006 het op één na rijkste land van de EU is (na Luxemburg) en het op drie na rijkste land ter wereld (na Luxemburg, Noorwegen en de Verenigde Staten). Ierland stond in de jaren '90 bekend als de Keltische Tijger, een term die verwijst naar de Aziatische Tijgers, die eerder een soortgelijke spectaculaire groei meemaakten.
De Ierse economie is in de jaren '90 veranderd van een economie die georiënteerd was op landbouw in een dynamische exporteconomie die georiënteerd is op de export van hightech producten en diensten. Vooral computers zijn een belangrijk exportproduct en veel Amerikaanse bedrijven, waaronder Dell en Intel, hebben hun Europese vestigingen in Ierland gevestigd. Deze bedrijven stonden aan de basis van de hoge economische groei die in de jaren '90 begon. Ook in 2005 groeide de economie hard, met een groei van 5%. Diensten vormen 49% van het bruto binnenlands product, de industrie 46% en de landbouw 5%.
Het geheim van de economische opleving zijn naast de lage belastingen voor buitenlandse ondernemingen (zo is er bijvoorbeeld geen belasting op royalty’s), de zogenaamde "pay-pacts", en de toegankelijkheid van het Ierse onderwijs. Overeenkomsten tussen overheid, vakbonden en het bedrijfsleven over de arbeidsomstandigheden, waaronder gereglementeerde loonontwikkeling voor drie jaar. Dit doet sterk denken aan het Nederlandse poldermodel van de kabinetten Kok en is een voortzetting van het corporatistisch gedachtegoed dat rond de Tweede Wereldoorlog opgang deed. Ook de afschaffing van collegegeld in begin jaren '80 zorgte dat Ierland relatief veel hoog opgeleide werknemers had. De arme positie van Ierland in de jaren 80 zorgde er ook voor dat het gemiddelde loon vergeleken met andere Europese landen zeer laag was. Ierland was dus aantrekkelijk voor Amerikaanse bedrijven omdat het een Engelstalig land binnen de Europese economische ruimte was, die hoog opgeleide en goedkope arbeidskrachten kende, met ook nog de nodige belastingsvoordelen.
Ondanks al deze welvaart leeft 10% van de bevolking onder de armoedegrens ([1]), en is de armoede onder kinderen de op zes na hoogste van de westerse wereld.([2]). Kortom: De welvaart is niet gelijk verdeeld.
[bewerk] Bekende Ierse producten en bedrijven
- Baileys
- Guinness
- Kerrygold
- Bushmills Whiskey
- Jameson Whiskey
- Tullamore Dew
- Ryanair
- Waterford kristal
- Aer Lingus
- Thermo King
[bewerk] Politiek
Ierland is een parlementaire democratie. Het parlement bestaat uit de Dáil en de Seanad. De Dáil, vergelijkbaar met de Tweede Kamer in Nederland, wordt rechtstreeks gekozen door alle inwoners van de Republiek die de Ierse of de Britse nationaliteit bezitten. (Het Verenigd Koninkrijk en Ierland hebben een akkoord waarmee burgers in beide landen mogen stemmen.)
Ierland kent een kiessysteem waarbij het land verdeeld is in meervoudige kiesdistricten. In ieder district worden dus meerdere kandidaten gekozen. De kiezers kunnen bij het uitbrengen van hun stem aangeven welke kandidaat hun eerste voorkeur heeft, welke hun tweede, enzovoort, tot bij alle kandidaten een voorkeur is aangegeven. De kiezer heeft een enkelvoudige overdraagbare stem
De Seanad wordt niet rechtstreeks gekozen. Een aantal leden wordt benoemd door de Taoiseach, de overige leden worden gekozen door personen die zijn afgestudeerd aan een van de Universiteiten in Ierland.
De President: Mary McAleese, sinds 11 november 1997 (sinds 2004 bezig aan haar tweede termijn van 7 jaar) wordt rechtstreeks gekozen. Anders dan bij de verkiezingen voor de Dail kunnen alleen inwoners van de Republiek die de Ierse nationaliteit hebben deelnemen aan die verkiezing.
- Regeringsleider: Taoiseach Bertie Ahern, sinds juni 1997 (hergekozen bij Dáil Éireann verkiezingen van mei 2002)
- Parlement: Oireachtas; 2 afdelingen: Dáil Éireann (Huis van Afgevaardigden) en Seanad Éireann (Senaat)
Politieke Partijen in Ierland zijn:
- Fianna Fáil (conservatief-democratisch)
- Fine Gael (centrum-democratisch)
- Irish Labour Party (sociaal-democratisch)
- Sinn Féin (nationalistisch)
- Progressive Democrats (neo-liberalen)
- Irish Green Party (groenen)
Zie ook:
[bewerk] Verkeer en vervoer
Er zijn bootverbindingen met het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk.
Luchthavens in Ierland zijn Dublin International Airport, Cork International Airport en Shannon International Airport.
Treinvervoer wordt geregeld door Iarnród Éireann, binnen Dublin door de Dublin Area Rapid Transit.
Busvervoer is in handen van Bus Éireann, hoewel dat in Dublin Dublin Bus is.
[bewerk] Media
Ierse kranten zijn o.a. de
- The Irish Times
- The Irish Independent
- Irish Examiner
- The Sunday Tribune
Ierse televisiezenders zijn o.a.:
- RTÉ One en Two
- TV3 Ierland
- TG4 (Ierstalig)
- Setanta Sports
Ierse radiozenders zijn o.a.:
- RTÉ (Radio 1, 2FM, RnaG (Ierstalig), LyricFM)
- 98FM
- Radio Galway
[bewerk] Beroemde Ieren
|
|
[bewerk] Zie ook
[bewerk] Externe links
| Bron(nen): |
| {{{afb_links}}} | Europese Unie (EU) |  |
{{{afb_groot}}} |
|---|---|---|---|
|
Toetredende landen (2007): |
|||
Categorieën: EU-lid | Land | Ierland
