Graafschap Henegouwen

Het graafschap Henegouwen was een vorstendom dat zijn naam heeft ontleend aan de reeds tijdens de Karolingische periode bestaande Henegouw (pagus Hanoniensis), die later het zuidelijk deel van het graafschap vormde. Het noordelijke deel van het graafschap (ten noorden van de rivier de Hene) komt voort uit de Brabantgouw.

Inhoud 1 Ontstaan 2 Latere geschiedenis 3 Hedendaagse begripsinhoud 3.1 gerelateerd onderwerp

[bewerk] Ontstaan

Het eigenlijke graafschap Henegouwen vindt zijn institutionele grondslag in de vereniging van drie grafelijke entiteiten:

• Het allodiale graafschap Bergen (ten zuiden van de rivier de Hene), een stamgraafschap van de Reiniers, in 998 door Reinier IV van Bergen (na 1013) verworven.
• Het zuidelijke graafschap uit de Brabantgouw (het deel van Henegouwen ten noorden van de Hene), een hertogelijk leen dat omstreeks 1024 werd verworven door graaf Reinier V van Bergen, mede dankzij zijn huwelijk met een dochter van Herman van Ename, gouwgraaf van Brabant (broer van de toenmalige hertog van Neder-Lotharingen).
• Het markgraafschap Valenciennes, een rijksleen dat ca.1045 ontnomen werd aan Boudewijn V van Vlaanderen wegens diens rebellie tegen de Duitse keizer Hendrik III. Vermoedelijk werd dit aansluitend aan Reinier van Hasnon, vader van Richilde van Henegouwen, in leen gegeven. Na diens dood (ca.1049) maakte Richilde alleszins erfelijke aanspraak op het graafschap. In haar naam werd het rijksleen aan haar echtgenoot Herman van Bergen toegewezen.

Na haar catastrophale nederlaag in de Slag bij Kassel (1071) probeerde Richilde van Henegouwen haar graafschappen en allodia ten gelde te maken bij de Duitse keizer. Deze gaf opdracht aan de bisschop van Luik om de goederen aan te kopen. Vervolgens werd het geheel van de feodia als het gerefeodeerde graafschap Henegouwen in leen gegeven aan de hertog van Neder-Lotharingen, die het op diens beurt in leen terug gaf aan Richilde van Henegouwen (1071).

[bewerk] Latere geschiedenis

Ook met het graafschap Vlaanderen realiseerde de graven van Henegouwen goede bindingen. Via het huwelijk van Boudewijn VI van Vlaanderen met Richildis van Henegouwen (onwettig huwelijk in 1051; enkele jaren later gewettigd door paus Leo IX) werden de graafschappen reeds korte tijd verenigd (namelijk tot de dood van Boudewijn VI van Vlaanderen in 1070; definitieve beslechting door de Slag van Cassel in 1071). Latere huwelijksallianties tussen Vlaanderen en Henegouwen zorgden ervoor dat beide graafschappen in een personele unie tot in 1278 met elkaar verbonden bleven. Maar de twee huwelijken van Margaretha van Constantinopel zorgden ervoor, dat ze voor lange tijd gescheiden werden.

Van 1280 tot 1356 werd Henegouwen geregeerd door het Huis van Avesnes, dat vanaf 1299 in een personele unie ook heerste over de graafschappen Zeeland en Holland.

In 1356 kwam Henegouwen in handen van het Beierse Huis en vanaf 1433 in die van de hertogen van Bourgondië en werd zo deel van de Zeventien Provinciën.

In 1790 was het graafschap Henegouwen één van de stichtende leden van de Verenigde Nederlandse Staten.

Een deel van het graafschap werd geannexeerd door de Franse koning Lodewijk XIV en ging samen met het geannexeerde deel van het graafschap Vlaanderen een zelfstandige Franse provincie vormen. Deze provincie werd bij de Franse revolutie het Noorderdepartement.

Bij de Franse annexatie in 1795 werd het Nederlands gebleven deel van Henegouwen opgenomen in het departement Jemmape, later Jemappes.

[bewerk] Hedendaagse begripsinhoud

Het moderne Henegouwen is een provincie van het Waalse Gewest. Het is ongeveer de helft kleiner dan het vroegere graafschap. De andere helft ligt in het Franse Noorderdepartement. In dat deel van Henegouwen is ook één van de voormalige hoofdsteden van het graafschap gelegen, Valencijn of Valenciennes.

[bewerk] gerelateerd onderwerp

• Lijst van graven van Henegouwen

{{{afb_links}}}	Bourgondische Kreits	{{{afb_rechts}}}	{{{afb_groot}}}
Markgraafschap Antwerpen - Graafschap Artesië (tot 1678) - Hertogdom Brabant - Franche-Comté (tot 1678) - Heerlijkheid Friesland (tot 1579) - Hertogdom Gelre (noorden tot 1579) - Groningen (tot 1594) - Graafschap Henegouwen - Graafschap Holland (tot 1579) - Hertogdom Limburg - Hertogdom Luxemburg - Heerlijkheid Mechelen - Graafschap Namen - Heerlijkheid Overijssel (tot 1579) - Heerlijkheid Utrecht (tot 1579) - Graafschap Vlaanderen - Graafschap Zeeland (tot 1579) - Graafschap Zutphen (tot 1591)