Blauwe Engel
Plan X, beter bekend onder de naam Blauwe Engel was een Nederlandse dieselelektrische trein.
Dit materieel werd in 1953-1954 gebouwd door de Rotterdamse rollendmaterieelfabrikant Allan (voluit: Allan & Co´s Koninklijke Nederlandsche Fabrieken van Meubelen en Spoorwegmaterieel NV) in opdracht van de Nederlandse Spoorwegen. Er werden 30 motorrijtuigen DE-I (genummerd 21-50) en 46 tweewagentreinstellen DE-II (genummerd 61-106) gebouwd.
Plan X kan wat vormgeving betreft gezien worden als de dieselvariant van Mat '46. Technisch waren zij geheel anders. Een DE-I is 27,05 meter lang en heeft twee draaistellen die elk worden aangedreven door twee elektromotoren. Een DE-II is 45,4 meter lang en heeft drie draaistellen, waarvan het eerste en derde elk aangedreven worden door twee elektromotoren. De elektrische stroom wordt in beide gevallen geleverd door twee dieselmotoren fabrikaat AEC met gekoppelde generator, bij de DE-II van een zwaarder type. Het middelste draaistel van DE-II is een jacobsdraaistel. De radstand van de draaistellen van Plan X meet 3000 mm en de hart-op-hartafstand van de draaistellen bedraagt 18,35 meter.
Dit materieel kwam in een lichtblauwe kleur op de baan en kreeg al gauw de bijnaam Blauwe Engel. In de jaren zestig werden zij rood geschilderd.
Inhoud |
[bewerk] Inzet
Van 1953 tot 1985 waren de DE-I en DE-II te zien op de meeste niet geëlektrificeerde lijnen van de NS. Dit betrof voornamelijk secundaire lijnen in het noorden, oosten, midden en zuiden van het land. In 1982-1983 werden zij op de Noordelijke Nevenlijnen vervangen door de Wadlopers. In Zuid-Limburg reden DE-I-rijtuigen van de groep 41-50, die aangepast waren voor de steile hellingen van de Miljoenenlijn. Zij werden in 1982 vervangen door gemoderniseerde DE-II-stellen.
[bewerk] Verbouwing
Nadat de Hoofdwerkplaats Haarlem DE-II-treinstel 88 in 1975 met succes had gerenoveerd, volgden in de periode 1977-1981 nog eens 25 treinstellen DE-II. De treinstellen kregen onder andere een nieuw interieur, nieuwe dieselmotoren en werden overgeschilderd in de gele NS-huisstijl. De vernieuwde Plan X-stellen werden vernummerd tot 161-186 en werden ook wel aangeduid als Plan Xv.
[bewerk] Buitendienststelling
De laatste rijtuigen DE-I en de onverbouwde DE-II zijn in 1985 buiten dienst gesteld. Motorrijtuig 41 is bewaard gebleven en is nu eigendom van het Nederlands Spoorwegmuseum te Utrecht. Het rijtuig is gerestaureerd in rijvaardige staat en in de oorspronkelijke blauwe kleur geschilderd.
Een kop van motorrijtuig 21 heeft eerst enkele jaren aan een muur van de werkplaats Zwolle gehangen; bij de verbouwing aldaar is deze verdwenen. De kop is nu bij de STAR.
In juni 1997 werden ook de gemoderniseerde Plan X bij NSR buiten dienst gesteld, op de 171, 178 en 179 na, die tussen Heerlen en Aachen bleven rijden. Verder bleven de 162, 164, 168, 170, 180 en 186 rijvaardige reserve tot 1 september 1997. In deze periode moesten de stellen nog regelmatig bijspringen om defecte Plan U's en DM '90 te vervangen. Half september was het ook voor deze treinstellen afgelopen en gingen ze ter onttakeling naar Zwolle. De 164, 180 en 186 werden echter geconserveerd voor inzet door Oostnet Rail (zie ook hieronder), de rest werd gesloopt.
De in Zuid-Limburg rijdende 171, 178 en 179 werden in 1998 buiten dienst gesteld. De 177, die ook lang in Zuid-Limburg had gereden, was sinds 1992 vervangen door de 171. De 179 werd in 1999 aan de Zuid-Limburgse Stoomtrein Maatschappij (ZLSM) overgedragen met de 178 als plukstel. Ook de 178 is inmiddels gesloopt.
Tot 2002 heeft Syntus (Oostnet)/Connexxion met de treinstellen 180 en 186 de treindienst Almelo – Mariënberg uitgevoerd. De 164 werd gebruikt als onderdelenleverancier. De dienstuitvoering werd na een motorbrand in de 180 een behoorlijke chaos; de 186 reed als laatste nog tot mei 2002 in de reizigersdienst.
De treinstellen 164 en 180 zijn naar de Haarlem IJmuidense Spoorweg Maatschappij (HIJSM) te Haarlem gegaan, die de 164 in het najaar van 2005 doorverkocht aan een firma in Hoogwoud.
Treinstel 186 is nu eigendom van de Stichting Historisch Streekvervoer Achterhoek (HSA) te Winterswijk. Dit is weer teruggebracht in de NS-kleurstelling en anno 2006 het enige rijvaardige DE-II-treinstel.
| Bron(nen): |
|
| Motorrijtuigen van de Nederlandse Spoorwegen |
|---|
| ZHESM-materieel - Mat '24 - Blauwe Engel - Kameel - Motorpost - DH 1 (Wadloper) - mDDM |
| Nederlandse Treinstellen | |
|---|---|
| Diesel: | Mat '34 · Dieselvijf · Blauwe Engel · DE4 (Nederlands-Zwitsers TEE-treinstel) · Plan U · Wadloper · DM '90 (Buffel) · LINT 41 · GelenkTriebWagen / Spurt |
| Elektrisch: | ZHESM-materieel · Mat '24 (Blokkendoos) · Mat '36 (Stroomlijnmaterieel) · Mat '40 · Mat '46 · Mat '54 (Hondekop) · Mat '64 (Plan V / T) · SGM (Sprinter) · ICM (Koploper) · SM '90 (Railhopper) · DD-AR · IRM · Thalys PBA · ICE 3M · Protos |
