Plan U
Plan U is een type driedelig dieselelektrisch treinstel (DE-III) van de Nederlandse Spoorwegen.
Deze treinstellen werden tussen 1960 en 1963 gebouwd door Werkspoor te Utrecht en kwamen in dienst onder de nummers 111-152. Ten opzichte van het voorgaande El.Mat.'54 had de neus een modernere vormgeving. Oorspronkelijk was het plan om de stellen dezelfde neus te geven als de eveneens door Werkspoor gebouwde TEE-treinstellen. Echter door de hoekige neusvorm van de TEE-stellen, bleef bij hevige regenval de regen terugslaan op de ramen, en veroorzaakte dit veel overlast voor de machinist. Daarom kregen de nieuwe dieseltreinstellen een meer rondere neus welke later ook werd toepast bij het elektrische Mat '64. Een andere vernieuwing ten opzichte van het oudere materieel was de lichte constructie. Zij werden rood geschilderd, de omstreeks 1960 ingevoerde nieuwe kleur voor dieseltreinen. Door de oorspronkelijke kleurstelling kregen de treinen de bijnaam Rode Duivel, geïnspireerd door de bijnaam Blauwe Engel van de oudere dieseltreinstellen Plan X.
Inhoud |
[bewerk] Inzet
Plan U was bedoeld om de treindienst op de dieselbaanvakken uit te breiden en in tweede instantie ter vervanging van de dieseldrieën uit 1934. Naast de in 1953-1954 aangeschafte dieseltreinstellen Plan X waren er treinstellen nodig met een grotere capaciteit voor de wat drukkere niet-geëlektrificeerde spoorlijnen.
De treinstellen reden op de drukkere diesellijnen, waarvan een deel later geëlektrificeerd werd, zoals Amsterdam – Hoorn – Enkhuizen en Alkmaar – Hoorn, Dordrecht – Geldermalsen en Zwolle – Emmen.
[bewerk] Eigenschappen
De treinstellen bestaan uit drie rijtuigbakken; in een daarvan is de Werkspoor-dieselmotor van het type RUHB (later vervangen door een SACM-motor) opgesteld met een vermogen van 736 kW, waardoor deze dieseltreinstellen in combinatie met het lagere gewicht sneller konden optrekken dan hun voorgangers. Een dieseltreinstel Plan U heeft de indeling mBDk + B + ABk.
Vanaf 1968 werden zij in de nieuwe huisstijlkleur geel geschilderd. Ook werden in die tijd de schuifdeuren vervangen door de inmiddels bij Mat '64 geïntroduceerde en met succes beproefde zwenk-zwaaideuren.
[bewerk] Buitendienststelling
Op de lijnen Groningen – Nieuweschans, Tiel – Arnhem en Nijmegen – Roermond werden zij in de jaren negentig afgelost door de nieuwe Dieselmaterieel '90. Maar ook op andere lijnen waren zij aan te treffen, op het laatst puur ter aflossing van het versleten Plan X. In 2000 kregen enkele treinstellen een revisie om een kortstondig materieeltekort (tot aflevering van V-IRM) op te vangen. Eind 2003 werden deze laatste dieseldrieën buiten dienst gesteld.
[bewerk] Museumstellen
Treinstel 114 is bewaard gebleven in de collectie van het Nederlands Spoorwegmuseum te Utrecht. De stellen 113 en 115 zijn overgedragen aan de stichting Haarlem IJmuidense Spoorweg Maatschappij te Haarlem. De 113 is in 2005 weer in de oorspronkelijke rode kleur geschilderd en rijvaardig. Sinds 2006 geldt dit ook voor de 115.
In 2005 zijn de resterende stellen overgebracht naar zowel Blerick als Heerlen, om daar te wachten op een eventuele verkoop.
[bewerk] Verkoop aan Slowakije
De NS heeft 6 Plan U's verkocht aan Bratisalvaska Regionálna Kol'ajová Spoločnost' (BRKS) in Slowakije. Het gaat om de treinstellen 116, 117, 121, 125, 191, en 193. De treinstellen 150 en 151 worden achter de hand gehouden, mochten de treinstellen bevallen. Het gereedmaken voor transport zal bij de NedTrain-locatie in Zwolle gebeuren, transport zal ook hiervandaan vertrekken. De treinstellen zullen ingezet gaan worden in sneltreinen tussen Bratislava en Košice.
De eerste stellen zullen pas begin 2008 naar Slowakije gaan.
[bewerk] Externe link
| Nederlandse Treinstellen | |
|---|---|
| Diesel: | Mat '34 · Dieselvijf · Blauwe Engel · DE4 (Nederlands-Zwitsers TEE-treinstel) · Plan U · Wadloper · DM '90 (Buffel) · LINT 41 · GelenkTriebWagen / Spurt |
| Elektrisch: | ZHESM-materieel · Mat '24 (Blokkendoos) · Mat '36 (Stroomlijnmaterieel) · Mat '40 · Mat '46 · Mat '54 (Hondekop) · Mat '64 (Plan V / T) · SGM (Sprinter) · ICM (Koploper) · SM '90 (Railhopper) · DD-AR · IRM · Thalys PBA · ICE 3M · Protos |
