Politiki

From Wikipedia

Óyo ezalí ndámbo. Okoka kosálisa mpé kobalusa.

Politiki ezalí bwányá ya koyángela makambo ma ekolo lokóla mibeko mizalí kotinda; kobɔngisa bomɔi ya bato, bizalela ya bangó; kotambwisa misala mia ekolo, mpe koyokana na bikolo bisusu; ezalí sɔlɔ ndimbola ya politiki.

Mwa likebisi litali liloba politiki. Soki toyoki liloba «politiki» to «kosala politiki», tokanisaka nini? Tokanisaka: koyiba, kokosa, kosala mabe, kosala mayele... Kasi politiki ya solo ezali bongo te. Liloba politiki euti na ligresi (lokótá la Gresi): Polis elingi koloba mboka, engumba, ekólo, esé. Politiki ezali mosala to ntoki ya boyangeli mboka to ekolo. Ezali bwanya to mayele ma koyeba boniboni bayangela mokili mwa bato, boniboni bakamba bato ba ekolo na ndenge elingi kosepelisa bato banso.

Yango wana, na mosala mwa politiki, moto akoluka malamu mpo ya ye moko mpenza te, mpo ya libota lya ye te, akoluka se bolamu bwa batu banso lisanga.

Mpo ya bakonzi ba leta, kosenga bato bazala non-viola, elingi koloba mbala mingi kosenga bango basala eloko moko te, ata bazali komona mpasi ndenge na ngenge..., batala se na miso ata babeti to babomi bango. Mpo ya parti politiki iboyi bisalela bya leta, mingi bazali komitanga ba non-viola bobele mpo bazangi mandoki to bibuneli mpo ya kozongisela bakonzi ba leta violans eye bazali kosala bango. Mpo ya ba Eklezya, soki bazali na ngambo ya bakonzi ba leta, bakoteya non-violans oyo elingi koloba komitika na mpasi.

E.alí na mitindo mingi ya politiki, mpe politiki ekabwaní nzela misato:

[kobalola] Kapitalismɛ

Nzela ya liboso, politiki ya kapitalismɛ elingí koloba politiki wapi bokulaka mpe matomba ya mosala mazalí mpɔ na basali tɛ kasi mazalí mpɔ na bomongo ya bokulaka babéngaka bango bakapitalistɛ elingí koloba bakóló-bokulaka mosɔlɔ.

[kobalola] Sosialisimɛ

Nzela ya mibale, sosialisimɛ ezalí politiki ékopesa matomba ya mosala na mabɔrɔ ya basali bangó mɔkɔ mpe ékopekisa bokulaka ézala ya mwá liboke ya bato.

[kobalola] Komynisimɛ

Nzela ya misato, komynisimɛ ezalí politiki ékosenga bokulaka mpe matomba ya mosala mázala mpɔ na bolamu ya lingomba, kasi ékopekisa bokulaka ya moto mɔkɔ.

[kobalola] Mokango

[kobalola] Botángi

Bapu, M. et alii, Le Zaïre que nous voulons. Un projet de société. Kinshasa: Cepas, 1993.
Braeckman, C., Le dinosaure. Le Zaïre de Mobutu. Paris: Fayard, 1992. 383 p.
Dungia, E., Mobutu et l'argent du Zaïre. Révélations d'un diplomate, ex-agent secret. Paris: L'Harmattan, 1992. 215 p.
Esoavelomandroso, M. et Feltz, G., Démocratie et développement. Mirage ou espoir raisonnable?. Paris, Karthala, 1995.
Kadima Tshimanga, B. et alii, De la démocratie au Zaïre: consensus lexicaux d'un peuple en délire. A. M. d'Ans, 1995.
Mpundu, J., Kobongisa mboka na boboto. Kinshasa: Éditions d'Esperance.