Natuurkónde
Van Wikipedia
- Dit artikel is gesjreve in 't Mestreechs. 't Weurt gewaardeerd óm in dit artikel woe meugelik 't Mestreechs aan te hawte.
Natuurkónde of fysica (nao 't Aajdgriekse φυσικός (phusikos), "natuurlik") is de weitesjap vaan de natuur in häöre breiste zin, meh veural vaan de leveloze natuur. Natuurkundege bestudere de gedraginge vaan materie in e wied spectrum vaan contexte, vaan de sub-microscopische elementair deilkes tot de eigesjappe vaan alle materie in 't hielal es samehangende entiteit.
Sommege door de natuurkunde bestudeerde eigesjappe höbbe betrèkking op al nivo's vaan materie, wie 't Behawd van Enerzjie. Zölke eigesjappe weure dèks natuurkundege wette geneump. Natuurkónde weurt al ins 'n "basisweitesjap" geneump, umtot al aander natuurweitesjappe (biologie, sjemie, geologie ezw.) ziech bezeghawwe mèt zeker deile vaan de materie die nao de natuurkundege wette luustere. Zoe is sjemie de weitesjap vaan de molecule en de sjemische stoffe die ze in samehang vörme. De eigesjappe vaan 'ne sjemische stof weure bestump door de eigesjappe vaan de oonderligkende molecule, die nadrökkelik besjreve weure door takke vaan natuurkónde wie kwantummechanica, thermodynamica en elektromagnetisme.
De natuurkónde is ouch aon de mattematiek èng verwant. Natuurkundege theorieë weure bekaans oetsloetend oetgedrök aon de haand vaan mattematische relaties, en de mattematiek die daobij gebroek weurt is gemeinlik ingewikkelder es bij aander weitesjappe. 't Versjèl tösse natuurkónd een mattematiek is tot de ein oeteindelik geïntreseerd is in besjrievinge vaan de materieel wereld, dewijl de aander ziech bezeghèlt mèt abstracte patroene die in de perciptief wereld häör equivalente neet hove te höbbe. De natuurkónde is 'n empirische weitesjap, de mattematiek 'n logische weitesjap. De grèns weurt evels neet altied te sjèrp getrokke. Dao is e groet oonderzeuksgebeed dat op de grèns vaan bei ligk, bekind es de mattematische natuurkónde en mèt es doel 't oontwikkele vaan de mattematisch structuur die natuurkónde-theorieë oondersteunt.
[bewirk] Centrale theorieë
| Theorie | Belangriekste subtopics | Concepte |
|---|---|---|
| Klassieke mechanica | Newton's laws of motion, Lagrangiaanse mechanica, Hamiltoniaanse mechanica, Chaostheorie, Vloeisjtofdynamica, Continuum mechanics | Dimensie, Roemte, Tied, Bewaeging, Lengte, Velocity, Massa, Momentum, Krach, Energie, Angular momentum, Torque, Conservation law, Harmonic oscillator, Golf, Work, Power, |
| Electromagnetisme | Electrostatics, Electricity, Magnetisme, Maxwell's equations | Electric charge, Current, Electric field, Magnetic field, Electromagnetic field, Electromagnetic radiation, Magnetic monopole |
| Thermodynamica en Statistical mechanics | Heat engine, Kinetic theory | Boltzmann's constant, Entropy, Free energy, Heat, Partition function, Temperature |
| Quantummechanica | Path integral formulation, Schrödinger equation, Quantum field theory | Hamiltonian, Identical particles, Planck's constant, Quantum entanglement, Quantum harmonic oscillator, Wavefunction, Zero-point energy |
| Relativitietstheorie | Speciale relativitieteit, General relativity | Equivalence principle, Four-momentum, Reference frame, Spacetime, Speed of light |
[bewirk] Toepassinge
De natuurkónde haet toepassinge in väöl exacte weitesjappe en in de techniek. Väöl moderne apparatuur, zoas de laser en de op de transistor gebasierde computer, zouwe zonger de natuurkónde van huui niet mugelik zun.
