Grondwet
Van Wikipedia
- Dit artikel is gesjreve in 't Nuts. 't Weurt gewaardeerd óm in dit artikel woe meugelik 't Nuts aan te hawte.
In 't sjtaatsrech is 'n constitutie de grondsjlaag van 'n sjtaat. Deze is dèks, meh neet ummer, vasgelik in 'n grondwet, e document woe-in de grondrechte en/of de wirking van 't politieke sjtèlsel in e bepaald landj besjreve sjtunt.
Constituties variëre van landj tot landj, al zint d'r toch enkele vriewaal universeile kinmerke. Constituties reigele de organisatie van de euverheid, ze zigke beveurbeild of 't 'n parlementair of 'n presidentieil systeim is, welk mechanisme de wetgaevende mach haet om de oetveurende mach te controliere, wat de rol is van de rechterlike mach en op welke meneer de mach verdeild is tusje de nationale regiering en de lokale organe. Ze vermèlde traditioneil auch 'n aantal rechte, die in sommige gevalle evels niet echt dudelik zint (zoas "'t rech op wèrk").
De Hóllesje groondjwet haet dan noch 't spesjaal veurbehauwt tót eine rèchter neet moog beëurdeile óft de wette en verdraoge mèt de groondjwet in euvereinsjtumming zeen. Dit is anges es in groondjwette vaan anger lenj, zewie Duitsland en de Vereinigde Staote, veurtót het effectief beteikent tót de principes in groondjwet ummer óngergesjik zeen aan de mach vaan de Staote-Generaal, en daomit dus veural es symbolisch gezeen moote waere.
Vriewaal alle democratieë höbbe 'n grondwet. E veurbeild van 'n land zonger grondwet is Groet-Brittannië. De grondwet weurt vasgesjtèld doer de grondwetgaever. Vaak is dit de gewoene wetgaever, dae 'n sjpeciale procedure volgt (beveurbeild miedere laezinge en 'n gekwalificeerde miederheid nudig). In 'n aantal leng besjtit d'r 'n referendum vuur 't verangere van de grondwet. In anger leng is 'n twiede goodkeuring van twie dèrde of de hèlf van de miederheid nudig. Daodoer kint 'n verangeringssproces jaorelang dure.
