Erasmus
|
|
|
Desiderius Erasmus |
|
portret troch Hans Holbein |
Desiderius Erasmus Roterodamus wie in Rotterdamsk humanist, skriuwer en filosoof. Syn bertedatum is net alhiel wis. Oannommen wurdt dat hy berne is op 27 of 28 oktober 1466 yn Rotterdam, mar eins is de ienichste boarne dy't dy ynformaasje jout, Erasmus sels. Hy is ferstoarn op 12 july 1536.
Erasmus is berne as 'Gerrit Gerritszoon' mar hat yn 1506, lykas gebrûklik ûnder renêssânseskriuwers, syn namme ferlatynske ta Desiderius Erasmus Roterodamus. Hy gie der dêrby ûnrjochtlik fan út dat de stam Geer- yn Geert/Gerrit wat út te stean hie mei begearjen en sette dat oer yn it Latyn en it Gryksk.
Doe't Erasmus 4 jier yn Rotterdam wenne, ferhuze er nei Gouda. Erasmus wie in oerwinneling. Syn heit wie in pryster út Gouda en syn mem Margaretha soe as famyljenamme Rogerius (Rutgers) hân hawwe. Erasmus hat syn libben lang wraksele mei syn bûtenechtlik komôf. It is sels wol oannimlik dat er yn 1469 yn Gouda berne is, en dat er dat sels oars hawwe woe om syn situaasje te fersiden.
Erasmus prate en skreau Latyn. Rûnom yn Europa waard er erkend as ien fan de grutte tinkers fan syn tiid. Hy koe ek Gryksk en stie dêrmei oan it begjin fan de gymnasiumtradysje. Troch syn kennis fan it Gryksk rekke er derfan oertsjûge dat beskate dielen fan de Bibel net goed oersetten wiene. Dêrom joech er it Grykske Nije Testamint yn printe foarm út, tsjin de sin fan syn freonen, dy't bang wienen dat de dochs al net sa sterke posysje fan de tsjerke dêrmei fierder ûnder druk komme soe te stean. Sy soene gelyk krije. Erasmus lei mei de útjefte de grûnslach foar tsjerkeherfoarmers as Luther. Dat is him troch de Katolike Tsjerke ek wol ferwiten. Mar Erasmus sels hie de fersplintering fan de tsjerke net wollen; hy woe de tsjerke feroarje, net ferfange.
Erasmus is foaral bekend fan syn boek Moriae encomium ('de lof fan de healwizens'). Dat wurk is in satire op allerhanne misstannen út syn tiid. Yn it boek lit er de allegoaryske Healwizens dingen sizze dy't yn dy tiid nuodlik nei foarren te bringen wienen. De humor yn it stik helle de skerpe kantsjes der lykwols wat ôf, dat dat wurk waard wol akseptearre, as yn alle gefallen tolerearre.
In oar ferneamd wurk fan Earasmus is Enchiridion dêr't er syn tinkbylden oer wat it kristendom werklik foar de minsken betsjutte koe, yn útienset.
Erasmus hat in soad reizge; hy hat in tal jierren yn Itaalje troch brocht. Hy wie in tiidgenoat en freon fan de fernijende skilder Albrecht Dürer.
Eksterne ferwizing:
- Webstee fan de Stifting Elektroanyske Letteren Fryslân, mei de folsleine Fryske tekst fan De Lof fan de Healwizens (PDF-triem).
