سوفسطائیان

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

سوفسطائی در واژه به معنی استاد، دانشور، زبردست است. کسی که در امور زندگی هوشمند و زيرک است، خردمند.

در اواخر سده پنجم پیش از ميلاد جماعتی از اهل نظر در يونان پيدا شدند که جستجوی کشف حقيقت را ضروری نمی‌دانستند‚ بلکه آموزگاری فنون را بر عهده گرفته‚ شاگردان خويش را در فن جدل و مناظره ماهر می ساختند تا در هر مقام، خاصه در مورد مشاجرات سياسی بتوانند بر خصم غالب شوند. اين جماعت به واسطه تتبع و تبحر درفنون مختلف که لازمه معلمی بود به سوفیستس (sophiste)، معروف شدند، و چون برای غلبه بر مدعی در مباحثه به هر وسيله‌ای متشبث می شدند‚ لفظ سوفيستس، که ما آنرا سوفسطايی گوئيم، علم شد برای کسانی که به جدل به پردازند و شيوه ايشان سفسطه (sophisme)، ناميده شده است. افلاطون و ارسطو در تقبيح سوفسطاييان و در مطالب ايشان بسيار کوشيده اند‚ وليکن در ميان اشخاصی که به اين عنوان شناخته شده‌اند مردمان دانشمند نيز بوده اند‚ از آن جمله افروديقوس (Priodikos) است و او از حکمای بدبين بود يعنی بهره انسان را در دنيا، درد و رنج و مصائب و بليات يافته بود و چاره آن را شکيبايی و استقامت و بردباری و فضيلت و متانت اخلاقی می دانست. ديگری جورجياس (Gorgias)است که با استدلالاتی شبيه به مباحثات زنون و برمانيدس، مدعی بود که وجود موجود نيست و نمونه آن اين است که: کسی نمی‌تواند منکر شود که عدم، عدم است (يا به عبارت ديگر لاوجود لاوجود است). وليکن همين که اين عبارت را گفتيم و تصديق کرديم، ناچار تصدیق کرده ایم به این که عدم موجود است، پس یکی تصدیق کرده ایم که عدم موجود است و جای ديگر ثابت کرده ايم که عدم موجود نيست؛ بنابراين محقق می‌شود که ميان وجود و عدم (لاوجود) فرقی نيست، پس وجود موجود نیست. جورجياس به همين قسم مغالطات دو قضيه ديگر را هم مدعی بود‚ يکی اينکه فرضأ وجود موجود باشد قابل شناختن نيست‚ ديگر اينکه اگر هم قابل شناختن باشد معرفتش از شخصی به شخص ديگر قابل افاضه نخواهد بود. معتبرترين حکمای سوفسطايی فروطاغورس (Protagoras)است.