دره بست گز

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

دره بَست گِز (نام محلی: درواه بست گز) نام دره اى است در جنوب كوخرد، و از توابع بخش کوخرد شهرستان بستک استان هرمزگان ایران. در این دره آثار سدی باستانی از دوران بسيار دور بجا مانده است. آثار اين سد تاريخى در 2 كيلومترى شمال سد تازه احداث سد بست گز واقع شده است.

فهرست مندرجات ۱ طول درواه ۲ عرض درواه ۳ آبخيز ۴ جانوران درنده ۵ آثار حاجی جعفر گَپ ۶ تصاویر ۷ منبع

[ویرایش] طول درواه

اين دره بزرگ و دراز بطول تقريبى ۳۸ تا ۴۰ كيلومتر ابتداء از بون كوه زير (جنوب كوخرد) واز سَرگرد نرگ بست گز و از سمت مغرب تنب مش و اشكفت تنب مش شروع مى شود و به طول مايل وپر پيچ وخم از دامنه ى كوهستان مى گذرد و در مشرق نخلستان باغ زرد و بين منطقه مزاجان و پشتخه مدى آباد عبور مى كند و به رودخانه مهران مى ريزد.

[ویرایش] عرض درواه

عرض اين دره متفاوت است، چنانكه عرض دره از ده متر شروع مى شود و در قسمت‌هاى ازآن به ۲۵ تا ۳۰ متر نيز مى رسد، عمق دره نيز متفاوت است در صورتيكه در حاشيه رودخانه مهران به سه متر مى رسد در ابتداء درواه از بالا به ۳۰ تا ۴۰ متر نيز مى رسد.

[ویرایش] آبخيز

از كوه هاى اطراف اين دره عظيم و در طول درواه و از سمتهاى مغرب و مشرق و بر فراز چُک ‌ها و گرى‌ها دره هاى كوچک و مسيلات آبى جريان دارد كه كُلاً در آخر مطاف به دره عميق بست گز مى ريزند، دره اى بسيار عميق به نظر مى آيد، دره از سمت مشرق پشتخه باپير واز سمت مغرب پشتخه بست گز عبور مى نمايد، در فصل زمستان وبهار منظره دلپزيرى را از دور بچشم مى رساند.

[ویرایش] جانوران درنده

در وسط درواه جنگلهاى از درخت كِتهُ وجود دارد كه گاه گاه جانوران درنده مانند پلنگ، و گرگ، و كفتار و خوک (گراز)و همچنين روباه و شغال، یوزپلنگ، در خود نگه مى دارد، در قسمت بالاى درواه منظره جالبى از آبشارها و چشمه هاى گوناگونى به چشم مى خورد، آب روان چشمه‌ها و آودون‌ها از ميان اعماق عظيم اين دره در جريان است و مانند رودخانه اى از وسط درواه مى گذرد كه شاهكار معمارى وهنر طبيعت است، رودخانه آب شيرين كه از آودون هاى زيباى بست گز به وجود آمده است و يک رودخانه اى با آب صاف و گوارا تشكيل شده منظره اى شاعرانه و بديعى ارائه داده است.

در سَرگرد نرگ بست گز و در كنار چشمه‌ها آثار كِدَكهايى وجود دارد كه در دوران بسيار دور بوسيله صيادان و شكارچيان ساخته شده است، شكارچيان در اين كِدَكها كَمين مى كردند وقتى كه آهو براى خوردن آب به سر چشمه‌ها مى آمدند آن را از درون كِدَک با تير مى زدند. آثار اين كدكها در دو طرف نرگ بست گز هنوز باقى مانده است. دره زيباى بست گز از سمت جنوب لمبیر ملکى و در پشت سد جابر واقع شده است. بعد از ورود به لمبير وقتى كه وارد درواه مى شويد پشتخه باپير از سمت مغرب درواه قرار دارد و پشتخه بست گز در سمت مشرق درواه قرار دارد. درواه رو به‌طرف جنوب از سمت مشرق تهِ درواه جوكارى وجود دارد كه به " جوكار بست گز " معروف است در اين جوكار در زمان قديم قبيله آل جعفر جو و گندم مى كاشتند، در حدود ۱۰۰ من بذر زير كشت داشته. بعد از جوكار كُم بلندى وجود دارد كه به " كُم پلنگ " معروف است، كم پلنگ از سمت چب دره واقع است. پس از گذشتن از كم پلنگ دره رو به‌طرف قبله منحنى مى شود كنار درواه از سمت قبله چند تال (سنگ) بسيار بزرگ تهِ دره وجود دارد، پس از عبور از اين سنگها و تالها بزرگ به آبشار بست گز مى رسيد، پس از آبشار به آودون زيباى بست گز كه " آودونِ گِردُو " نام دارد مى رسيد، آودون دايره مانندى بسيار زيبا كه آبش به آبشار مى ريزد.

[ویرایش] آثار حاجی جعفر گَپ

بعد از عبور از آودون گِردُو و و پس از عبور از راهى پر پيچ وخم وبالا رفتن تقريبى ۸۰ درجه به بالاى نرگ و به مسافت (۱۰۰) متر به آثار حاجی جعفر گَپ مى رسيد، آن آثار برجسته كه سالهاست در سنگ حفر شده است.

در اين آثار برجسته بوضوح مشاهده مى شود چنان آن آثار وآن جدول محكم در دل سنگ حفر شده است و در هنگام حفر جدول بروى آن تخته سنگ دو (حلقه) مانند طاق بر روى جدول ساخته بوده كه آب از زير آن عبور كند، و با وجود اينكه قرنها از تاريخ اين آثار مى گذرد هنوز در وسط دره و روى آن تخته سنگ بزرگ آشكاراست و جلوه نمائى مى كند وآب از زير آن طاق عبور مى نمايد. ولى به مرور زمان يكى از آن طاق‌ها (حلقه‌ها) شكسته شده است اما طاق دومى تا به حال باقى مانده است وآب از زير آن رد مى شود و يک منظره جالب و زيبا به معرض تماشا مى گذارد. چنانكه شاعر در وصف آثار حاجی جعفر گَپ در درواه بست گز در اين ابيات زيبا مى گويد:

چو فرهاد مى رويم بالاى آن كوه

بود گلها شكفته روى آن كوه

رويم بست گز و آودون گردوه

بود آثار جَّــدَم حفر در كوه

بكوهى كرد جعفر راه آن روز

كه آن را بست گز خوانيم امروز

برآن كوه كمر كش رفت چون باد

كمر دربست و زخم تيشه بگشاد

زدعوى گاه جستن بادلى شاد

روان شد حاجى جعفر از پى آب

پى صنعت كمر بست چالاک

به ضرب تيشه كرد آن كوه را چاک

پس آنگه از سنان تيشه تيز

تراشيد جدولى مانند دهليز

تبر و تيشه مى زد از پى گنج

شده آثار جعفر نقش بر سنگ

به تيشه جدولى محكم برآن سنگ

چنان برزد كه مانى نقش ارژنگ

بحكم آنكه سنگى بود خارا

بسختى روى آن سنگ آشكارا

شب روزى تبر زد بادل رنج

كه سازد حلقه اى در قلب آن سنگ

چنان در صنعت آن حلقه پرداخت

كه حلقه ديگرى مشتبه ساخت

كه آب جارى در آن باشد چو ساقى

يكى بشكست و ديگـر مـانـد باقى

كه آب از سنگ آرد بهر ياران

به فصل خشكى و آيام باران

چنان آب زلالى شد روانه

تو گفتى چشمه اى اندر ميانه

چوفارغ شد از آن جدول تراشى

به پايش در فتاد از بى قرارى

تراشيد باتبر نقش ونگارى

كه ماند بعد از ايشان يادگارى

درسال ۱۱۰۰ هجرى قمرى حاجی جعفر گَپ در آخر درواه بست گز و در مشرق تنب جلالى سدى ساخته كه آب درواه بست گز به سوى نخلهاى باغ زرد هدايت مى كرده، آثار اين سد تاريخى كه بنام (سد بز) معروف است در دره بست گز باقى مانده است كه شاهد وخدمت مردمان زحمت كش مردان آن دوران است.

[ویرایش] تصاویر

سد جدید	آبشار	آودون کردو
زمین جوکار در بست گز

[ویرایش] منبع

• محمدیان، کوخری، محمد ، “ «به یاد کوخرد» “، ج2. چاپ اول، دبی: سال انتشار ۲۰۰۳ میلادی.
• نگاره‌ها از: حاج جعفر محمد جعفر، عبدالغفارعليرضائى و محمد محمديان.