Rim
Sa Wikipedije, slobodne enciklopedije
Rim (tal. Roma) je glavni grad Italije i južnotalijanske regije Lacio, grad bogate historije poznat i pod imenom Vječni grad. Rim je centar bogate antičke kulture, od koje je ostalo mnogo spomenika do današnjih dana, a jedan od najvećih je svakako Koloseum. Grad se nalazi u donjem toku rijeke Tiber, u neposrednoj blizini blizu Sredozemnog mora i jedan je od najvećih centara Mediterana. Smješten je na 41°54′ sjeverne geografske širine i 12°29′ istočne geografske dužine. U sklopu gradskog područja Rima nalazi se i Vatikan, crkvena država i sjedište rimokatoličke crkve i Pape.
Rim je najveći grad Italije i ima oko 2 546 000 stanovnika (2004), a procjenjuje se da u sklopu aglomeracije živi i do 3,3 miliona stanovnika. Trenutni gradonačelnik Rima je Walter Veltroni.
Sadržaj |
[izmijeni] Historija
Rim se može pohvaliti dugom i raznolikom historijom grada, koja je često bila veoma burna i ne rijetko prožeta ratovima, sukobima, paljevinama, bolestima i epidemijama. Rimska povijest duga je skoro 3150 godina i u tom je vremenu Rim bio sjedište Rimskog carstva, Rimske republike, Rimskog kraljevstva, Papinske države, Kraljevine Italije i Republike Italije.
[izmijeni] Osnivanje grada
Legenda kaže da je Rim osnovan 21. aprila 753. godine p.n.e., i da mu je osnivač Romulus (Romul), koji je tada ubio svog brata Remusa (Rema). Ovaj datum je uziman kao osnova rimskog i julijanskog kalendara (Ab urbe condita). Romul i Rem su, prema toj legendi, sinovi Marsa (Aresa) i svećenice Rhea Silvie, kćeri Numitora, kralja Albalonga. Braća su sklonjena da bi ih se spasilo od mržnje Amuliusa, pretendenta na albalonganski tron, a odgojila ih je vučica, koja je i danas simbol grada Rima.
Porijeklo imena Rim je nerazjašnjeno, iako je još od antičkog doba u opticaju nekoliko teorija. Najmanje vjerovatna je ona koja kaže da je naziv od grčke riječi Ρώμη (hrabrost, kuraž). Nešto vjerovatnija je ona koja ime izvlači iz korijena rum (rum - sisa), što se vjerovatno povezuje sa vučicom (na latinskom lupa, interesantno riječ koja ujedno znači i prostitutka) koja je odhranila (dojila) Romula i Rema.
[izmijeni] Antičko doba
U početku je Rim bio kraljevsvo, kojim je vladao kralj, ali ono 509. godine p.n.e. postaje republika. Period rasta, prekinut sa porazom koji su Gali nanijeli Rimu negdje oko 390. godine p.n.e., ubrzo je nastavljen. U zadnjim danima Republike Rim je bio glavni grad teritorije koja je pokrivala veći dio Mediterana. Pod Caesarom Augustusom i njegovim nasljednicima širenje je nastavljeno.
Od ranog 3. vijeka stvari se mijenjaju. Rim formalno i dalje ostaje glavni grad, ali imperatori provode sve manje i manje vremena u njemu. 330. godine Konstantin uspostavlja Konstantinopol kao drugi glavni grad Carstva, a neki kasniji "zapadni" carevi smještaju svoja sjedišta i u Milanu ili čak Ravenni, umjesto u Rimu. Ipak mjesto u Senatu je, uprkos gubitku moći samog Senata, još uvijek ostalo stvar prestiža, a proglašenje kršćanstva zvaničnom religijom Carstva, je od biskupa Rima (kasnije nazvanog Papa) načinilo najznačajniju religijsku ličnost zapadnog Carstva. Takođe, sada je Carstvo bilo izloženije napadima izvana, glavni bedemi grada bili su sagrađeni 270. godine, ali ni oni nisu uspjeli spriječiti prodor prvo Alara 410. godine, a potom Geisera 455. godine.
[izmijeni] Barbarsko i bizantsko doba
Pad Zapadnog rimskog carstva je malo što promijenio što se Rima tiče. Odoaceri i Ostrogothi nastavili su, kao i imperatori prije njih, vladati Italijom iz Ravenne. U međuvremenu Senat je, iako je već odavno izgubio na značaju, nastavio upravljati Rimom, a Papa je uobičajeno dolazio iz senatorskih porodica. Ovakvo stanje potrajalo je sve dok Istočno rimsko carstvo, pod Justinianom I, nije zauzelo grad 536. godine. Ostrogothi, pod Totilom, ponovo su osvojili Rim 546. godine i opljačkali ga. Bizantski general Belisarius im ga je ubrzo preoteo, ali ga je ponovo izgubio 549. godine. Belisarius je zamijenjen Narsesom, koji još jednom osvaja grad godine 552. Car Istočnog rimskog carstva, Justinian I (vladao 527-565), odobrio je Rimu sredstva za održavanje javnih zgrada, akvadukta i mostova – koji su, u Italiji izmučenoj ratovima, često bili van funkcije. Takođe se proglasio pokroviteljem preostalih učenika, govornika, fizičara i advokata, nadajući se da će s vremenom više mladih tražiti bolje obrazovanje. Poslije rata Senat je formalno ponovo uspostavljen, ali pod kontrolom prefekta i drugih službenika određenih od bizantskih autoriteta u Raveni i odgovornih njima. Papa je sada bio jedna od vodećih religijskih osoba u cijelom Bizantijskom carstvu i u stvarnosti moćniji na lokalnom nivou i od postavljenih senatora i od lokalnih bizantskih službenika. U praksi lokalna vlast pripala je Papi a u sljedećih nekoliko desetljeća najveći dio senatskih aristokrata i bizantskih administrativaca u Rimu bio je apsorbiran u crkvenu hijerarhiju. Za vladavine Justinianovog nećaka i nasljednika, Justina II (vladao 565-578 godine), Alboini su izvršili invaziju na Lombardiju (568. godine). Zauzimajući regije Benevento, Lombardiju, Piedemont, Spoleto i Toskanu, osvajaći su ograničili carsku vladavinu na male dijelove zemlje koji su bili u okruženju, uključujući Rim, Napoli (Napulj) i Ravenu. Jedan od tih okruženih "otoka" koji je ostao pod bitzantskom kontrolom bila je Perugia (Peruđa), koja je predstavljala stalno ugrožavanu kopnenu vezu između Ravene i Rima. 578. godine senat je, u njegovom posljednjem zabilježenom aktu, morao zatražiti pomoć Tiberiusa II Constantina (vladao 578-582 godine) protiv vojvoda koji su nadirali prema Rimu i predstavljali prijetnju, Faroalda od Spoleta and Zotta od Beneventa. Maurice I (vladao 582-602) uveo je novi faktor u ovom, već kontinuiranom, konfliktu stvarajući alijansu sa Childebertom II od Austrasie (vladao 575-595). Armije Franačkog kralja zauzimale su teritoriju Lombardije u 584. 585. 588. i 590. godini. Rim je, pored toga, bio pogođen katastrofalnom poplavom 589. godine, koju je pratila kuga 590. godine. Zabilježena je legenda kako je viđen anđeo, u doba dok je novoizabrani Papa Gregory I (vladao 590-604) prolazio u procesiji pored Hadrianove grobnice, kako lebdi nad zgradom i vraća svoj mač u korice kao znak toga da je kuga na izmaku. A i grad je, činilo se, konačno bio siguran. Ipak, novi kralj Lombardije, Agilulf (vladao 591-616), je radio na tome da osigura mir sa Childebertom, reorganizira svoje teritorije i nastavi aktivnosti protiv Rima i Napulja do 592. godine. Sa carem okupiranim ratovima na istočnim granicama i nesposobnim da osigura Rim od invazije, Gregori I je preuzeo inicijativu i započeo pregovore o mirovnom ugovoru. Završeni su u jesen 598. godine, i kasnije priznati samo od Maurica. Pozicija Patrijarha Rima je još više učvršćena pod uzrupatorom Phocasom (vladao 602-610). Phocas je priznao prvenstvo rimskom Patrijarhu nad Patrijarhom Konstantinopola, i čak dekretom proglasio Papu Bonifaca III (607.) "Vođom svih crkava".
[izmijeni] Znamenite ličnosti
- Luciana Aigner-Foresti, talijanski arheolog
- Giulio Andreotti, političar i državnik
- Elio de Angelis, vozač Formule 1
- Guillaume Apollinaire, francuski književnik
- Luca Barbarossa, pjevač
- Enzo Barboni, scenarist i režiser
- Cecilia Bartoli, mezzosopranistica
- Lamberto Bava, scenarist i režiser
- Cesare Borgia, renesansni moćnik
- Lucretia Borgia, kneginja
- Giulio Caccini, skladatelj
- Gaj Julije Cezar, rimski državnik i autor
- Enzo G. Castellari, režiser
- Pietro Cavallini, slikar
- Sergio Corbucci, režiser
- Joe D'Amato, režiser
- Andrea de Cesaris, vozač trkaćih automobila
- Angelo Di Livio, nogometaš
- Stefano Dionisi, glumac
- Piero Dorazio, slikar
- Julius Evola, filozof kulture
- Aldo Fabrizi, glumac i režiser
- Rafael Sanchez Ferlosio, španjolski književnik
- Franco Frattini, političar i EU-komesar
- Massimiliano Fuksas, arhitekt i dizajner
- Giuseppe Gentile, atletičar
- Gerino Gerini, vozač Formule 1
- Giacomo della Porta, arhitekt i kipar
- Ignazio Giunti, vozač trkaćih automobila
- Francesco de Gregori, kantautor
- Nicola Francesco Haym, muzičar, skladatelj i libretist
- Jovanotti, kantautor i rapper
- Juan Carlos I, španjolski kralj
- Justus von Canterbury, misionar i nadbiskup od Canterburyja
- Sophia Loren, glumica
- Anna Magnani, glumica
- Franca Magnani, novinarka
Kapitol - Silvana Mangano, glumica
- Mark Aurel, rimski car
- Raffaele Mertes, režiser
- Pietro Metastasio, pjesnik i libretist
- Franco Modigliani, ekonom i dobitnik Nobelove nagrade
- Elsa Morante, književnica
- Alberto Moravia, književnik
- Luigi Musso, vozač Formule 1
- Alessandra Mussolini, glumica i fašistička političarka
- Ornella Muti, glumica
- Alessandro Nesta, nogometaš
- Anita Pallenberg, manekenka, glumica i modna dizajnerica
- Massimo Pallottino, arheolog
- Luciana Paluzzi, glumica
- Jacopo Peri, skladatelj
- Pier Leone Ghezzi, slikar
- Luigi Pintor, publicist
- Giulio Romano, slikar i arhitekt
- Emanuele Pirro, vozač trkaćih automobila
- Andrea Riccardi, teolog
- Cola di Rienzo, političar i narodni tribun
- Ryan Paris, muzičar
- Isabella Rossellini, glumica
- Roberto Rossellini, režiser
- Giorgio Scarlatti, vozač trkaćih automobila
- Elsa Schiaparelli, modna dizajnerica
- Sergio Sollima, režiser
- Alberto Sordi, glumac
- Alessandro Specchi, arhitekt i grafičar
- Francesco Totti, nogometaš
- Giuseppe Valadier, arhitekt i arheolog
- Lorenzo Valla, humanist
- Pietro della Valle, putopisac
- Antonello Venditti, kantautorica
- Louis Visconti, francuski arhitekt
- Lina Wertmüller, režiser
| Glavni gradovi evropskih država |
|---|
| Amsterdam | Andora la Vella | Ankara | Atena | Baku | Beč | Beograd | Berlin | Bern | Bratislava | Bruxelles | Budimpešta | Bukurešt | Den Haag | Dublin | Erevan | Helsinki | Kijev | Kišinjev | Kopenhagen | Lisabon | London | Luxembourg | Ljubljana | Madrid | Minsk | Monako | Moskva | Nikozija | Nuuk | Oslo | Pariz | Podgorica | Prag | Reykjavik | Riga | Rim | San Marino | Sarajevo | Skopje | Sofija | Stockholm | Talin | Taškent | Tbilisi | Tirana | Vaduz | Valletta | Varšava | Vatikan | Vilnius | Zagreb |
