Ibn Haldun

Sa Wikipedije, slobodne enciklopedije

Statua Ibn Halduna u Tunisu

Ibn Haldun (27. maj 1332. Tunis - 17. mart 1406. Kairo; ابن خلدون Ibn Chaldūn, puno ime ولي الدين عبد الرحمن بن محمد بن محمد بن أبي بكر محمد بن الحسن Abu Zaid 'Abd al-Rahman ibn Muhamed ibn Khaldun al-Hadrami) bio je filozof arapske skolastike (srednjovjekovna filozofija); živio i stvarao u Tunisu. Iako je bio poznatiji kao historičar, u njegovoj filozofiji je značajna teorija o cikličnom shvatanju historije. Tu svoju teoriju predstavio je u djelu koje se sastoji iz sedam tomova "Opća historija" svjetske civilizacije. Historičari kao najznačajniji dio ovog djela smatraju Uvod (Muqaddima). On je vjerovao da se ciklusi mijenjaju svakih 120 godina.

Za Halduna se može sa pravom reći da je osnivač sociologije (iako će naziv "sociologija" doći tek sa Kontom), jer je proširio područje historije, koja sada postaje nauka o društvu. Pojam ljudsko društvo nije postojao, te Haldun da bi definisao taj pojam uvodi arapski pojam umran.

[izmijeni] Država i društvo

Dva osnovna tipa društva koja Haldun izučava su: nomadi i sjedioci. Za nomade je specifičan primitivni način proizvodnje za vlastite potrebe, a svakako i asabija, odnosno, velika bliskost pripadnika plemena (koja se karakteriše krvnim srodstvom). Odnosi u plemenskoj zajednici regulisani su na etičko-običajnom principu, a ne na principu prava - pravo nastaje tak kada nastaje država. Sjedioci su tip društva koji sada više nije u stalnom pokretu i kojem stočarstvo nije primarna grana privrede, već i poljoprivreda. Sjedioci se javljajaju sa viškovima proizvodnje, koji dovode do prvih oblika razmjene i primitivne trgovine, a u krajnjoj mjeri do nastanka gradova (i daljeg razvoja).

Veoma važno je istaći da Ibn Haldun prvi put razgraničava državu od društva (pa se tako razlikovao od grčke filozofije). Haldun se koristi analizom načina proizvodnje i kroz njega objašnjava nastanak same države. Prvi stvaranju države asabija ima presudnu ulogu, i svakako je jedan od faktora prema kojima se mogu gledati smjene generacija, u zakonu o tri generacije i četiri faze.

Prva generacija, čine članovi plemena, i tu su prisutne veoma jake veze (asabija) među članovima plemena. Ovdje se prvi put uočava i karizmatska vlast.
Druga generacija, dolazi do proširenja plemena, a samim tim prvobitna jaka asabija polahko slabi. Ovdje je karakteristična apsolutna vlast jednog čovjeka.
Treća generacija, ovdje dolazi do saveza više plemena, i prvobitni način života se potpuno gubi, a asabija jako slabi.
Četvrta generacija, asabije nema i samo je pitanje vremena kada će propasti.