Departamant gall

Diwar Wikipedia, an holloueziadur digor

An departamant a zo un dachennad douar, pe, evit ober gant gerioù all, ur rannadur melestradurel e Bro-C'hall. War un dro ez eo

• ur bastell-vro melestradurel didolpet
• hag ur strollegezh lec'hel digreizennet.

Pa vez anv eus an dachennad douar eo kustum tud ar velestradurezh da skrivañ ar ger gant un d bihan; pa vez kaoz eus ar framm politikel e vez implijet un D bras ganto.

Abaoe 1985 ez eus kement ha 100 departamant e Bro-C'hall, hag en o zouez 4 departamant tramor .

Taolenn 1 An departamant evel pastell-vro velestradurel 2 An departamant evel strollegezh lec'hel 3 Istor 4 Niverennadur an departamantoù 5 Sell ivez 6 Kartenn an departamantoù gall 7 Taolenn an departamantoù gall 7.1 Evezhiadennoù all 8 Liammoù efedus evit deskiñ dre an eñvor gwirvoud an departamantoù gall

[kemmañ] An departamant evel pastell-vro velestradurel

Ar bastell-vro velestradurel dindan ar gwir boutin eo an departamant abaoe ar bloaz VIII (1799–1800) hag e chom c'hoazh. Renet eo gant ar prefed-departamant anvet diouzh c'hoant ar gouarnamant, harpet gant isprefeded e penn an isprefetioù.

Meur a servij didolpet eus ar Riez gall a zo aozet e framm an departamant, evel Renerezh departamant an Aveiñ (DDE, e berr), pe Renerezh departamant an aferioù yec'hed ha sokial (DDASS, e berr).

[kemmañ] An departamant evel strollegezh lec'hel

Ur strollegezh lec'hel digreizennet eo an departamant ivez. Dindan renerezh ar C'huzul-departamant emañ. Ar c'huzul-se a vez graet Kuzul-Meur anezhañ ivez, a zo dilennet war-eeun gant mouezhioù an holl zilennerion, evit c'hwec'h vloaz.

Bodet eo bet an departamantoù da sevel ar rannvroioù. Rannet e vezont etre arondisamantoù, hag int-i isrannet etre kantonioù a zo bet savet dre vodañ kumunioù.

[kemmañ] Istor

Krouet eo bet an departamantoù d'ar 4 a viz Genver 1790 gant ar Vodadeg bonreizhañ evit kemer plas ar proviñsoù a veze gwelet evel ur skoilh ouzh unvanidigezh ar Vroad. Pa veze klasket bezañ poellek e oe roet da bep departamant gorreadoù damheñvel hag ur pennlec'h kreiz ma c'halled. Lavaret e veze e oa padelezh ar veaj d'ar pennlec'h dindan un devezh marc'hegañ. Klasket e voe chom hep ober anv eus an istor evit envel an departamantoù ha ne voe ket miret hini ebet eus anvioù ar proviñsoù. Roet ez eus bet dezho anvioù a denn d'an douaroniezh, anvioù stêrioù pe menezioù peurvuiañ.

Eus ar 83 departamant krouet e 1790 e kreskas an niver da 130 e 1810 diwar astenn an tiriadoù aloubet gant ar Republik hag an Impalaeriezh kentañ, met digreskiñ a reas o niver da 86 pa gouezhas an impalaer e 1815. Pa oe staget Nisa hag ar Savoie dindan impalaeriezh Napoleon III e 1860 e adkreskas o niver da 89.

Tri departamant pe gazi en Elsas hag e Loren (an Haut-Rhin, ar Bas-Rhin hag an darn vrasañ eus ar Meurthe hag ar Moselle) a eas gant Alamagn e 1871 hag adc'hounezet e 1919. Lodennoù chomet e kerzh Bro-C'hall a yeas d'ober un departamant anvet Meurthe-et-Moselle. Lodenn an Haut-Rhin tro-war-dro Belfort a chomas dindan beli gall e 1871, ne yeas ket d'e departamant orin en-dro hag e oa savet evel departamant an Territoire de Belfort e 1922.

E 1964 e oe divizet rannañ an daou departamant tro-war-dro Pariz (Seine ha Seine-et-Oise) evit sevel 5 departamant ouzhpenn e derou 1967. E 1976 e oe rannet Korsika e daou (1 ouzhpenn). E 1946 e oa bet krouet 4 departamant tramor. Ar rannidigezhioù-se eo a laka tud zo da ober goap pa vez graet anv eus Bro-C'hall unan ha dirannus.

E 1982 e krogas ar Riez da dreuzkas muioc'h a atebegezhioù d'ar strollegezhioù lec'hel, adanvet strollegezhioù tiriadel. Prezidantoù ar Ranvroioù hag an Departamantoù a gemeras lec'h ar brefeded evit kas da benn an divizoù. Roet ez eus bet atebegezhioù brasoc'h en aferioù yec'hed, war an hentoù bras ha war an endro.

E 2004 e oe lakaet e pleustr eil prantad an digreizennañ ken e vo treuzkaset atebegezhioù ha moienoù nevez d'an Departamantoù (ha d'ar Ranvroioù). Muioc'h a draoù o tennañ d'ar skoazelloù sokial , d'an hentoù bras (renerezhioù riezel an Aveiñ treuskaset gant tud ha kellidoù), d'an deskadurezh ha d'ar gwareziñ glad.

[kemmañ] Niverennadur an departamantoù

En derou e veze implijet niverennoù diwar an urzh alfabetek (1 da 83) evit bastañ da ezhommoù ar servijoù post. Goude an Imalaeriezh kentañ e oe dilezet ar sistem. E penn an XXvet kantved e oe adsavet an niverenniñ en ur dennañ kont eus an departamantoù ouzhpennet, met e 1922 e oe ouzhpennet an Territoire-de-Belfort nevez krouet, dezhañ an niverenn 90.

Pa oe adrannet an Ile-deFrance e 1964 e chomas gant Pariz an niverenn 75 ha gant an Yvelines, e lec'h m'emañ Versailhez, pennlec'h ar Seine-et-Oise, an niverenn 78, hini ar bet-departamant. Ar pemp departamant nevez krouet a resevas niverennoù diwar o urzh alfabetek ha lakaet e diwezh ar roll (91 betek 95 : Essonne, Hauts-de-Seine, Seine-Saint-Denis, Val-de-Marne, Val-d'Oise).

E 1976 e oe rannet Korsika etre daou evit krouiñ an departamant ar Corse-du-Sud (2A) ha hini Haute-Corse (2B).

Niverennet eo bet an departamantoù tramor eus 971 betek 974 (n'eus ket a zepartamant niverennet 96).

Gouezet e vez mat sistem niveradur an departamantoù gant ar C'hallaoued pa vezont dispaket war blakennoù-marilh ar c'hirri-dre-dan hag ar marc'hoù-dre-dan. Koulskoude e yelo da get ar sistem war-dro 2008 pa vo implijet ur sistem europat. Implijet e vez an niverennadur evit niverennoù ar Surentez sokial, e penn kodoù-post ar c'humunioù (nemet evit Korsika : implijet e vez an 20 evit kumunioù an enezenn a-bezh).

[kemmañ] Sell ivez

• Arrondisamantoù gall
• Departamantoù gall renket dre boblañs
• Departamantoù gall renket dre gorread
• Departamantoù gall renket dre Rannvroioù
• Departamantoù gall renket dre stankted poblañs
• Kantonioù gall
• Kumun Bro-C'hall
• Melestradurezh tiriadel
• Rannvroioù gall
• Roll pennlec'hioù prefeti Bro-C'hall

[kemmañ] Kartenn an departamantoù gall

[kemmañ] Taolenn an departamantoù gall

Niv	Departamant	Kêr-brefeti
01	Ain	Bourg-en-Bresse
02	Aisne	Laon
03	Allier	Moulins
04	Alpes-de-Haute-Provence	Digne-les-Bains, Dinha e yezh ar vro
05	Hautes-Alpes	Gap
06	Alpes-Maritimes	Nice, pe Nisa e brezhoneg,
07	Ardèche	Privas, Privàs e yezh ar vro
08	Ardennes	Charleville-Mézières
09	Ariège	Foix, Foish e yezh ar vro
10	Aube	Troyes
11	Aude	Carcassonne, Carcassona e yezh ar vro
12	Aveyron	Rodez, Rodés e yezh ar vro
13	Bouches-du-Rhône	Marseille, Marselha e yezh ar vro
14	Calvados	Caen
15	Cantal	Aurillac Orlhac e yezh ar vro
16	Charente	Angoulême
17	Charente-Maritime	La Rochell, ar Roc'hell e brezhoneg
18	Cher	Bourges
19	Corrèze	Tulle, Tula e yezh ar vro
2A	Corse-du-Sud	Aiacciu
2B	Haute-Corse	Bastia
21	Côte-d'Or	Dijon
22	Côtes-d'Armor, e brezhoneg Aodoù-an-Arvor	Sant-Brieg
23	Creuse	Guéret, Gueret e yezh ar vro
24	Dordogne	Périgueux, Peirigús e yezh ar vro
25	Doubs	Besançon
26	Drôme	Valence, Valença e yezh ar vro
27	Eure	Évreux, pe Evrog ivez e brezhoneg;
28	Eure-et-Loir	Chartres
29	Finistère, e brezhoneg Penn-ar-Bed	Kemper
30	Gard	Nîmes, Nimes e yezh ar vro
31	Haute-Garonne	Toulouse, Tolosa e yezh ar vro
32	Gers	Auch
33	Gironde	Bordeaux, a zo Bourdel e brezhoneg;
34	Hérault	Montpellier, Montpelhièr e yezh ar vro
35	Ille-et-Vilaine, a zo Il-ha-Gwilun e brezhoneg;	Roazhon
36	Indre	Châteauroux
37	Indre-et-Loire	Tours, a zo Teurgn a-gozh e brezhoneg;
38	Isère	Grenoble
39	Jura	Lons-le-Saunier
40	Landes	Mont-de-Marsan, a zo Lo Mont de Marsan e yezh ar vro
41	Loir-et-Cher	Blois, a zo Bleaz a-gozh e brezhoneg;
42	Loire	Saint-Étienne
43	Haute-Loire	Le Puy-en-Velay, a zo Lo Puei de Velai e yezh ar vro
44	Loire-Atlantique, a zo Liger-Atlantel e brezhoneg;	Naoned
45	Loiret	Orléans, a zo Orleañs e brezhoneg;
46	Lot	Cahors, a zo Còurs e yezh ar vro
47	Lot-et-Garonne	Agen
48	Lozère	Mende
49	Maine-et-Loire	Angers, a zo Anjers e brezhoneg;
50	Manche	Saint-Lô, pe Sant-Lo e brezhoneg
51	Marne	Châlons-en-Champagne
52	Haute-Marne	Chaumont
53	Mayenne, a zo Mezven e brezhoneg	Laval
54	Meurthe-et-Moselle	Nancy
55	Meuse	Bar-le-Duc
56	Morbihan, skrivet Mor-Bihan e brezhoneg;	Gwened
57	Moselle	Metz
58	Nièvre	Nevers
59	Nord	Lille, pe Rijsel, e yezh ar vro
60	Oise	Beauvais
61	Orne	Alençon
62	Pas-de-Calais	Arras
63	Puy-de-Dôme	Clermont-Ferrand, a zo Clarmont d'Auvernha e yezh ar vro]]
64	Pyrénées-Atlantiques	Pau
65	Hautes-Pyrénées	Tarbes, a zo Tarbas e yezh ar vro
66	Pyrénées-Orientales	Perpignan, a zo Perpinyà e yezh ar vro;
67	Bas-Rhin	Strasbourg, a zo Straßburg e yezh ar vro;
68	Haut-Rhin	Colmar, a zo Kolmar e yezh ar vro
69	Rhône	Lyon
70	Haute-Saône	Vesoul
71	Saône-et-Loire	Mâcon
72	Sarthe	Le Mans, pe ar Mañs e brezhoneg;
73	Savoie	Chambéry
74	Haute-Savoie	Annecy
75	Paris Gwechall edo an niverenn-se gant departamant ar Seine	Paris, skrivet Pariz a-wechoù e brezhoneg;
76	Seine-Maritime	Rouen, a zo Rouan e brezhoneg
77	Seine-et-Marne	Melun
78	Yvelines Gwechall edo an niverenn-se gant ar Seine-et-Oise	Versailles, skrivet Versailhez e brezhoneg;
79	Deux-Sèvres	Niort
80	Somme	Amiens
81	Tarn	Albi
82	Tarn-et-Garonne	Montauban, a zo Montalban
83	Var	Toulon, a zo Toullon e brezhoneg
84	Vaucluse	Avignon, a zo Avinhon e yezh ar vro
85	Vendée	La Roche-sur-Yon
86	Vienne	Poitiers
87	Haute-Vienne	Limoges a zo Limòtges e yezh ar vro
88	Vosges	Épinal
89	Yonne	Auxerre
90	Territoire de Belfort	Belfort
91	Essonne	Évry
92	Hauts-de-Seine	Nanterre
93	Seine-Saint-Denis	Bobigny
94	Val-de-Marne	Créteil
95	Val-d'Oise	Cergy/Pontoise¹
971	Guadeloupe², pe Gwadloup e yezh ar vro;	Basse-Terre, Bastè e yezh ar vro
972	Martinik²;	Fort-de-France, Fò de Frans e yezh ar vro
973	Guyane², a zo Gwiana e brezhoneg;	Cayenne, pe Kayèn e kreoleg
974	La Réunion²	Saint-Denis

Evezhiadennoù:

1. Edo prefeti ar Val-d'Oise da vezañ lakaet e Pontoise pa voe krouet an departamant, nemet kaset e voe d'ar gumun nes, Cergy; bremañ e reont ar ville nouvelle anvet Cergy-Pontoise.
2. An departamantoù tramor gall a zo douaroù a oa trevadennoù pell diouzh Bro-C'hall, hag a zo bet roet dezho ur statud heñvel ouzh hini an departamantoù "europeat" Bro-C'hall. Bez' ez int, hervez al lezenn, lodoù eus Frañs hag eus Unaniezh Europa, nemet reolennoù europat arbennik zo evito. Pep hini eus an departamantoù-se zo ivez ur rannvro.

[kemmañ] Evezhiadennoù all

Evezhiadennoù all a c'haller ober war anvioù ar c'hêrioù a zo pennlec'hioù departamantoù :

1. Kêrioù gall zo o deus un anv brezhonek a-gozh pe goshoc'h, evel Bourdel, Orleañs, ar Roc'hell, Teurgn, ...

1. Kêrioù gall zo n'eo ket gallek hepken o anvioù ofisiel: kavout a reer anezho digemm a-wechoù e yezhoù all ar vro, evel Bastia e korseg, Pau en okitaneg (nemet distaget disheñvel); kemm bihan a vez alies evel etre Quimper ha Kemper, Strasbourg ha Straßburg en elzaseg, Perpignan ha Perpinyà e katalaneg, Ajaccio hag Aiacciu e korseg; kemm bras a vez a-wechoù all, evel etre Vannes ha Gwened, hag etre Lille ha Rijsel e flandrezeg.

1. Kêrioù gall zo o deus anvioù all e yezhoù all: Toulouse a zo Tolosa del Llengadoc e katalaneg, Bourdel a zo Burdeos e spagnoleg, Pariz a zo Parigi en italianeg.

[kemmañ] Liammoù efedus evit deskiñ dre an eñvor gwirvoud an departamantoù gall

• Jeu sur les départements français
• Didacticiel pour apprendre les départements français