Željezo
From Wikipedia
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Opšti podaci | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ime, simbol,atomski broј | Gvozhђe, Fe, 26 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Pripadnost skupu | prelaznih metala | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| grupa, perioda | VIIIB, 4 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| gustina, tvrdoća | 7874 kg/m3, 4 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Boјa | srebrnobela 80 px |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Osobine atoma | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| atomska masa | 55,845 u | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| atomski radiјus | 140 (156) pm | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| kovalentni radiјus | 125 pm | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| van der Valsov radiјus | bez podataka | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| elektronska konfiguraciјa | [Ar]3d64s2 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| e- na energetskim nivoima | 2, 8, 14, 2 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| oksidacioni broјevi | 2, 3, 4, 6 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Osobine oksida | amfoterni | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| kristalna struktura | regularna prostorno centrirana |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| fizičke osobine | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| agregatno stanje | čvrsto | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| temperatura topljenja | 1808 K (1535 °C) |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| temperatura ključanja | 3023 K (2750 °C) |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| molska zapremina | 7,09×10-3 m3/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| toplota isparavanja | 349,6 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| toplota topljenja | 13,8 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| pritisak zasićene pare | 7,05 Pa (1808 K) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| brzina zvuka | 4910 m/s (293,15 K) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ostale osobine | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Elektronegativnost | 1,83 (Pauling) 1,64 (Alred) |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| specifična toplota | 440 J/(kg*K) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| specifična provodljivost | 9,93×106 S/m | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| toplotna provodljivost | 80,2 W/(m*K) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| I energiјa јonizaciјe | 762,5 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| II energiјa јonizaciјe | 1561,9 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| III energiјa јonizaciјe | 2957 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| IV energiјa јonizaciјe | 5290 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Naјstabilniјi izotopi | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Tamo gde drugačiјe niјe naznačeno, upotrebljene su SI јedinice i normalni uslovi. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Obјašnjenja skraćenica: zast.=zastupljenost u prirodi, v.p.r.=vreme polu raspada, n.r.=način raspada, e.r.=energiјa raspada, p.r.=proizvod raspada, z.e=zarobljavanje elektrona |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Željezo ili Gvožđe (Fe, latinski ferrum) je metal VIIIB grupe.
Ima 16 izotopa čije se atomske mase nalaze između 49 - 63. Postojani izotopi su: 54, 56, 57 i 58. Najzastupljeniji je izotop 56 (91%). Željezo je bilo poznato još prvobitnim civilizacijama.
Sadržaj/Садржај |
[edit] Zastupljenost i jedinjenja
Zastupljen je u zemljinoj kori u količini od 0,41% u obliku sledećih minerala: crvenog hematita (Fe2O3, crnog magnezita (Fe3O4), siderita (FeCO3), limonita, halkopirita, pirita, arsenopirita...
Sem ovih minerala veliki tehnološki značaj imaju karboniklova kompleksna jedinjenja željeza koja se dobijaju iz hlorida željeza. Ta jedinjenja su katalizatori brojnih organskih reakcija. Zlatan hlorid (II)kiselog ukusa se upotrebljava za suzbijanje malokrvnosti.
[edit] Biološki značaj
Željezo je neophodno za očuvanje zdravlja. Atom željeza se nalazi u mnogim enzimima: hemoglobinu, mioglobinu ... Potrebe za željezom se razlikuju u zavisnosti od starosti, težine, pola, zdravlja minimalne količine koje je potrebno dnevno unijeti kreću se u širokim okvirima. Kod odraslih osoba od 10 miligrama dnevno do 20 kod žena, dok je za vrijeme dojenja potrebno 30. Iako čovjekov organizam ima solidne mehanizme za regulaciju količine željeza, u nekim situacijama može doći do oboljenja hemohromatoze. To oboljenje se javlja usljed prevelike doze željeza u organizmu. Velike količine željeza(II) su otrovne. Soli željeza(III-VI) su bezopasne, zato što ih organizam ne apsorbuje.
Pravilna koncentracija željeza u krvi:
- srednja vrednost
- minimalne i maksimalne koncentracije:
- muškarci 17,7 - 35,9 mikro mol po litru, 90 - 200 mikro grama po decilitru
- žene 11,1 - 30,1 mikro mol po litru, 60 - 170 mikro grama po decilitru
[edit] Osobine
Čisto željezo je sjajan, srebrnast, mekan metal koji veoma lako podleže koroziji.
Vijekovima se koristi u obliku legura kao što su čelik, legure sa manganom, hromom, molibdenom, vanadijumom i mnogim drugim elementima.
[edit] Alotropske modifikacije
Željezo se javlja u 3 alotropske modifikacije:
- željezo α
- željezo γ
- željezo δ
Samo alotropska modifikacija α posjeduje feromagnetične osobine
Željezo α u alotropsku modifikaciju željeza γ prelazi na temperaturi od 723°C pri hlađenju ili 728°C pri zagrijavanju.
Željezo γ u željezo δ prelazi pri temperaturi od 1400°C.
