Wisła (miasto)

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Współrzędne: 49°40' N 018°52' E

Wisła

Gmina
- rodzaj

Wisła
miejska

Założono

XVII wiek

Prawa miejskie

1962

Burmistrz

Jan Molin

Powierzchnia

110,26 km²

Położenie

49° 40' N
18° 52' E

Wysokość

513 m n.p.m.

Liczba mieszkańców (2006)
- liczba ludności
- gęstość

11 810
103,8 os./km²

Strefa numeracyjna
(do 2005)

(+48) 33

Kod pocztowy

43-460

Tablice rejestracyjne

SCI

TERC10
(TERYT)

2243203031

Miasta partnerskie

PL Brenna, Istebna, Lipowa, Milówka, Szczyrk, Ustroń, Węgierska Górka

Położenie na mapie Polski

Urząd miejski³

pl. B. Hoffa 3
43-460 Wisła
tel. 33 855-24-25; faks 33 855-29-95
(e-mail)

Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Strona internetowa miasta

Kościół Ewangelicki w centrum Wisły

Małe skocznie narciarskie w centrum Wisły (Polska)

Budowana skocznia w Wiśle Malince

Budowana skocznia w Wiśle Malince (widok z góry)

Wisła (niem. Weichsel) – miasto i gmina w województwie śląskim, w powiecie cieszyńskim na południe od Ustronia i na zachód od Szczyrku. Położone jest w głębi Beskidu Śląskiego, w pobliżu granicy z Czechami. Znany ośrodek wypoczynkowy, turystyczny i sportowy. Na terenie miasta swoje źródła ma największa polska rzeka o tej samej co ono nazwie – Wisła.

W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa bielskiego.

Według danych z 30 czerwca 2004², miasto miało 11 450 mieszkańców. Wisła jest jednocześnie jednym z największych ośrodków luterańskich w Polsce i jedynym miastem, w którym ludność tego wyznania stanowi większość.

[edytuj] Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002⁶, Wisła ma obszar 110,26 km², w tym:

użytki rolne: 19%
użytki leśne: 74%

Miasto stanowi 15,1% powierzchni powiatu.

[edytuj] Demografia

Dane z 30 czerwca 2004²:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	11 450	100	5945	51,9	5505	48,1
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	103,8		53,9		49,9

Według danych z roku 2002⁶, średni dochód na mieszkańca wynosił 1407,09 zł.

[edytuj] Historia

Historia dzisiejszej Wisły sięga przełomu XVI i XVII wieku, kiedy to pojawili się tu pierwsi osadnicy. Byli to drwale pracujący na rzecz książąt cieszyńskich, dostarczający drewna opałowego i gontów na potrzeby zamku w Cieszynie. Prawie równocześnie osiedlali się tu Wołosi (zwani tutaj Wałachami), przynosząc ze sobą kulturę pasterską, a szałaśnictwo stało się wkrótce podstawą życia miejscowej ludności. Wisła od chwili ukształtowania się jako wieś feudalna związana była z Cieszynem. Pierwszy dokument wspominający wieś pochodzi z 1615 roku. Nakazuje on wójtowi z Cisownicy, by dostarczył od młynarza z Wisły 32 kopy gontów na folwark w Bobrku koło Cieszyna.

W 1643 r., z polecenia księżnej Elżbiety Lukrecji Cieszyńskiej, nowa wieś została wpisana do urbarza Księstwa Cieszyńskiego. Liczyła wtedy 30 osadników, którym określono powinności na rzecz dworu w Cieszynie. Najstarsza księga gruntowa Wisły z 1644 r. przynosi informację o zamknięciu drewnianego kościoła ewangelickiego, co świadczyć może o tym, że od samego początku Wisła była wsią protestancką.

W połowie XVII wieku szybko wzrastała liczba osadników, szukających tu schronienia przed prześladowaniami religijnymi kontrreformacji i uciskiem ekonomicznym, który wzmagał się na nizinnych terenach Księstwa Cieszyńskiego od momentu przejęcia tych ziem przez Habsburgów w 1653 r. Pewną ulgę przyniósł dopiero tzw. patent urbarialny cesarzowej Marii Teresy Habsburg z 1771 r., który ograniczył pańszczyznę i poprawił pozycję prawną chłopów. Patent religijny cesarza Józefa II z 1783 r. nadał równe prawa religijne protestantom, co w późniejszym okresie pozwoliło im na wystawienie kościoła. W tymże 1783 r. powstała pierwsza szkoła we wsi.

W tym okresie działało w Wiśle 15 spółek sałaszniczych, zajmujących się wypasem (głównie owiec). Jednak najbliższe półwiecze miało przynieść praktycznie całkowity upadek sałasznictwa w Beskidzie Śląskim. XIX wiek to stopniowy rozwój Wisły. W 1824 r. wzniesiono nowy, już murowany budynek szkolny, istniejący do dnia dzisiejszego. Wybudowano drogę łączącą Wisłę z Ustroniem (1837 r.). W 1838 r. oddano do użytku murowany kościół ewangelicki, do którego w latach 1861-1863 dobudowano wieżę. W roku 1856 r. swój kościół otworzyli także katolicy.

Już od początku wieku zjeżdżali się w okolicę miłośnicy wypraw turystycznych, udający się do źródeł rzeki Wisły. W 1810 r. pierwszą udokumentowaną wycieczkę na szczyt Baraniej Góry odbył późniejszy książę pszczyński Ludwik Anhalt-Coethen. W 1843 r. źródła Wisły zwiedził Wincenty Pol – geograf i poeta w jednej osobie. Wycieczki tego typu stały się jeszcze bardziej popularne w drugiej połowie wieku.

W tym samym czasie postępował upadek gospodarki pasterskiej w Beskidach. Wiązało się to z uruchomieniem pod koniec XVIII wieku hut na terenie Śląska Cieszyńskiego, które potrzebowały do swej produkcji wielkich ilości drewna. Książę Albert Sasko-Cieszyński zapoczątkował nowy okres gospodarki leśnej w Beskidzie Śląskim. Z Saksonii sprowadził służbę leśną oraz rozpoczął ograniczanie dotychczasowych swobód góralskich. Stopniowo usuwano górali ze śródleśnych łąk i rozpoczęto proces zalesiania, co w konsekwencji doprowadziło do całkowitego upadku pasterstwa. Dotrwało ono tylko w formie szczątkowej do połowy XX wieku.

Od drugiej połowy XIX wieku, okolice Wisły odwiedzane są przez coraz większą liczbę podróżników. Za odkrywcę Wisły na szeroką skalę trzeba uznać pochodzącego z Radomia Bogumiła Hoffa. Ten badacz kultury ludowej, współpracownik Oskara Kolberga, odwiedził wieś w 1882 r. i zachwycony jej urokiem zaczął propagować jej walory w prasie i wśród przyjaciół. W 1885 r. na gruncie, który ze względu na niską cenę, za jaką go nabył, nazwał "Bożym Darem", wybudował pierwszą willę wypoczynkową "Warszawa". Wkrótce do Hoffa dołączył znany warszawski uczony, filozof i parapsycholog – dr Julian Ochorowicz. Już wspólnie wybudowali kilka następnych drewnianych pensjonatów, np.: "Sokół", "Placówka", które zaprojektował syn Bogumiła Hoffa – Bogdan. Do Wisły zaczęły zjeżdżać takie postacie, jak Maria Konopnicka, Bolesław Prus czy Władysław Reymont. W 1911 r. dzięki zabiegom Bogdana Hoffa uruchomiono w centrum wsi nowoczesny zakład kąpielowy. Latem 1911 r. przebywało w Wiśle około 300 gości i z tego względu Rząd Krajowy w Opawie oficjalnie uznał wieś za letnisko. Wkrótce oddano do użytku wodociąg samociśnieniowy i kanalizację, a przeprowadzone badania wykazały niezwykłą czystość miejscowego powietrza i wody.

Rok 1938, woźnica czekający z bryczką na turystów

Zakrojony na szeroką skalę rozwój miejscowości nastąpił w okresie międzywojennym i wtedy też Wisła nabrała cech uzdrowiska. Wzniesiono istniejące do dziś budynki Urzędu Gminy z pocztą, Dom Zdrojowy z salą kinową, czy nową szkołę. Zbudowano basen kąpielowy i skocznię narciarską w Głębcach oraz około 100 nowych willi. W 1927 r. otwarto nową drogę z Cieszyna do Wisły, a Jan Molin uruchomił przewozy autobusowe z Wisły do Cieszyna i Katowic. W 1929 r. do centrum Wisły dotarła linia kolejowa. W 1931 r. przekazano prezydentowi RP wraz z honorowym obywatelstwem Wisły rezydencję na Zadnim Groniu (tzw. Zameczek Prezydencki). Wybudowano ją ze składek społeczeństwa śląskiego. W 1932 r. przedłużono linię kolejową do Głębiec oraz oddano do użytku drogę z Wisły do Istebnej. Jako ośrodek letniskowy Wisła wyprzedziła pobliski Ustroń i była jedną z najpopularniejszych miejscowości tego typu w Polsce. Jako ośrodek narciarski ustępowała tylko Zakopanemu.

Okres okupacji hitlerowskiej należy do najtragiczniejszych w historii Wisły. Większość pensjonatów zajęło wojsko, a wiele rodzin deportowano w głąb Rzeszy lub do Generalnego Gubernatorstwa. Po wojnie dalszy rozwój miejscowości nastąpił w latach 60.. W 1962 r. gmina Wisła otrzymała prawa miejskie, a równocześnie zaczynają powstawać pierwsze branżowe domy wypoczynkowe w Malince, Głębcach oraz zakładowe ośrodki campingowe. Następne lata to sukcesywne otwieranie kolejnych kompleksów domów wczasowych na stokach Jarzębatej (1971 r.), ośrodka wypoczynkowego "Partecznik" na stokach Czerhli (1975 r.), a w latach 80. domów wypoczynkowych na południowych stokach Bukowej.

Wisła – Zameczek, stan z 1985 roku

Równocześnie postępowały liczne inwestycje komunalne. W 1968 r. oddano do użytku drogę do Szczyrku przez Salmopol, w 1972 r. oczyszczalnię ścieków, a w 1977 r. nowoczesny ośrodek zdrowia. W latach 90. powstało wiele prywatnych pensjonatów, a w Jaworniku otwarto hotel "Stok". W 2003 r. do bazy hotelowej liczącej obecnie około 22 tysiące miejsc noclegowych, dołączył hotel "Gołębiewski" z 320 pokojami.

Turyści wypoczywający w Wiśle mają do dyspozycji kilkadziesiąt kilometrów szlaków pieszych, 16 wyciągów narciarskich z 15 km tras zjazdowych. Sportowcy, np. kadra polskich piłkarzy, wykorzystują Ośrodek Przygotowań Olimpijskich, a do końca 2006 r. ma zostać oddana do użytku nowa skocznia narciarska w Wiśle-Malince. Właśnie za sprawą skoków narciarskich miasto zyskało na początku XXI wieku niespotykaną popularność, bowiem właśnie w Wiśle urodził się i tu mieszka słynny skoczek Adam Małysz.