R-10
Z Wikipedii
R-10 (ChAI-5) – radziecki samolot rozpoznawczy i lekki bombowiec z początkowego okresu II wojny światowej konstrukcji Josifa Niemana.
Spis treści |
[edytuj] Historia
Samolot został zaprojektowany w Charkowskim Instytucie Lotniczym (ChAI, ros. ХАИ) pod kierunkiem Josifa Niemana, na zamówienie lotnictwa radzieckiego na nowoczesny samolot rozpoznawczy. Wiodącym konstruktorem był Ł. Arson. Pierwszy prototyp, noszący oznaczenie zakładowe ChAI-5 (ros. ХАИ-5), został oblatany w czerwcu 1936 i jesienią tego roku przeszedł próby państwowe. Samolot był oceniany jako lekki i łatwy w pilotażu, cechował się dobrą manewrowością. Konstrukcja samolotu była dość nowoczesna, niektóre jego rozwiązania wprowadzono po raz pierwszy w radzieckim przemyśle lotniczym. Pomimo nieco słabszych osiągów od konkurencyjnego samolotu R-9 konstrukcji Koczerigina, ChAI-5 wygrał konkurs na samolot rozpoznawczy i jeszcze podczas trwania prób państwowych został zaakceptowany do produkcji pod wojskowym oznaczeniem R-10 ("R" - skrót od razwiedczik - rozpoznawczy, ros. Р-10).
Do początku 1940 roku w zakładach w Charkowie i Saratowie zbudowano 493 samoloty R-10. Pierwsza seria jednakże wykazywała pewne problemy związane z etapem dopracowywania konstrukcji oraz ze średnią jakością produkcji, a 24 grudnia 1937 rozbił się jeden samolot. Stało się to powodem aresztowania przez NKWD części członków biura konstrukcyjnego, a w końcu, 11 grudnia 1938 samego Niemana, pod zarzutami sabotażu i szpiegostwa (został on następnie skazany na 15 lat łagru, w więzieniu pracował z Tupolewem nad bombowcem Tu-2, lecz 19 lipca 1941 został zwolniony).
W 1938 testowano wariant ChAI-5bis z mocniejszym silnikiem M-25E,który rozwinął prędkość maksymalną 425 km/h. W 1938 również opracowano samolot szturmowy ChAI-52, bazujący na R-10, wyposażony w silnik M-63 o mocy 900 KM (670 kW) i uzbrojony w 7 km-ów i 400 kg bomb. Przygotowywano produkcję doświadczalnej serii 10 samolotów, lecz anulowano ją po aresztowaniu Niemana.
Niektóre z produkcyjnych modeli R-10 zostały wyposażone w mocniejsze silniki M-88, M-62 lub M-63. Ponad 60 samolotów, wycofanych z lotnictwa wojskowego, używane było od 1940 przez linie Aerofłot jako samoloty pocztowe, pod oznaczeniem PS-5 (ros.: ПС-5); po modyfikacji posiadały one 3 miejsca pasażerskie.
[edytuj] Użycie w lotnictwie
Samoloty R-10 zaczęły wchodzić na uzbrojenie radzieckiego lotnictwa wojskowego od 1937, jedynie częściowowo zastępując starsze dwupłaty R-5. Po raz pierwszy zostały użyte bojowo w starciach z Japończykami nad rzeką Chałchin-Goł w 1939. Następnie, używane były w pierwszej połowie II wojny światowej, począwszy od ataku na Polskę (bez starć) i udziału w wojnie zimowej przeciw Finlandii.
Były następnie używane w początkowym etapie wojny niemiecko-radzieckiej Wielkiej Wojny Ojczyźnianej, począwszy od ataku Niemiec na ZSRR 22 czerwca 1941 roku. W tym okresie jednak nie były już samolotami nowoczesnymi, a ich osiągi były niewystarczające przeciw nowoczesnym myśliwcom i ponosiły one duże straty, podobnie jak większość radzieckiego lotnictwa, przy tym typ ten był stosunkowo nieliczny. Część została zniszczona lub porzucona na lotniskach. Używane były do prowadzenia bliskiego rozpoznania, a w razie potrzeby jako lekkie bombowce. W późniejszym okresie ocalałe samoloty stosowano przeważnie w charakterze nocnych bombowych, w celu zmniejszenia strat. Pozostałe R-10 wycofano ze służby bojowej w 1943 (dwóch fińskich pilotów donosiło o zestrzeleniu R-10 jeszcze w 1944).
[edytuj] Opis techniczny
Jednosilnikowy dolnopłat konstrukcji drewnianej, kryty sklejką. Kadłub konstrukcji półskorupowej. Podwozie samolotu klasyczne, pojedyncze, golenie główne chowane do skrzydeł. Załoga składala się z dwóch osób: pilota w przedniej zakrytej kabinie i obserwatora - tylnego strzelca w przeszklonej wieżyczce z karabinem maszynowym w części grzbietowej samolotu. W podłodze kabiny obserwatora był aparat fotograficzny AFA-13. Pomiędzy kabinami załogi znajdowały się zbiorniki paliwa i pionowa komora bombowa. Maksymalny udźwig bomb wynosił 300 kg (6 x 50 kg lub 10 x 25 kg).
Do jego napędu służył silnik gwiazdowy M-25A, następnie M-25W o mocy 730 KM (540 kW). Śmigło dwułopatowe metalowe.
[edytuj] Dane taktyczno-techniczne
- Załoga: 2
- Wymiary
- rozpiętość: 12,20 m
- długość: 9,40 m
- wysokość: 3,80 m
- powierzchnia nośna: 26,8 m²
- Masa
- własna: 2197 kg
- całkowita (w locie): 2877 kg
- Osiągi
- prędkość maksymalna: 388 km/h
- prędkość wznoszenia: 6,9 m/s
- pułap praktyczny: 6700 m
- zasięg: 1300 km
- uzbrojenie
- 2 stałe karabiny maszynowe SzKAS 7,62 mm w skrzydłach (450 nabojów)
- 1 ruchomy km SzKAS w wieżyczce tylnej (600 nabojów)
- bomby: 300 kg
[edytuj] Zobacz też
Porównywalne samoloty: Heinkel He 70 - PZL.23 Karaś - DAR-10
Ciąg oznaczeń: R-1 - R-5 - R-6 - R-9 - R-10 - R-12
[edytuj] Linki zewnętrzne
Radzieckie samoloty wojskowe z okresu II wojny światowej | ||
---|---|---|
Samoloty myśliwskie | ||
I-15 | I-153 | I-16 | MiG-1 | MiG-3 | Jak-1 | Jak-3 | Jak-7 | Jak-9 | ŁaGG-3 | Ła-5 | Ła-7 | ||
Samoloty bombowe | ||
Su-2 | Jak-4 | SB-2 | Ar-2 | Pe-2 | Tu-2 | Ił-4 | Jer-2 | TB-3 | Pe-8 | ||
Samoloty szturmowe | Samoloty i szybowce transportowe | |
Ił-2 | Ił-10 | Li-2 | Szcze-2 | G-11 | |
Samoloty rozpoznawcze i łącznikowe | Samoloty szkolno - treningowe | |
R-5 | R-10 | Po-2 | MBR-2 | Be-4 | Sz-7 | UT-1 | UT-2 | |
Samoloty doświadczalne i prototypy | ||
I-26 | I-28 | I-30 | I-180 | I-185 | I-250 | ITP | IS-1 | DIS | BI-1 | ANT-58 |