Pogrom w Jedwabnem
Z Wikipedii
Pogrom w Jedwabnem - masakra ludności żydowskiej w miasteczku Jedwabne, która odbyła się 10 lipca 1941. Największy z pogromów dokonanych z udziałem Polaków w czasie II wojny światowej.
Spis treści |
[edytuj] Historia pogromu
Po niemieckim ataku na ZSRR w czerwcu 1941 niemieckie specjalne oddziały likwidacyjne, tzw. Einsatzgruppen, prowadziły eksterminację ludności żydowskiej na polskich terenach anektowanych po 17 września 1939 przez Związek Radziecki. Niemiecka propaganda nazistowska jako pretekst do tych działań podawała m.in. zbrodnie radzieckie na tych terenach i rzekomą współpracę Żydów z władzami radzieckimi.
10 lipca 1941 żydowska ludność Jedwabnego została zamordowana - większość ofiar została spalona żywcem w stodole. Dokładna liczba zamordowanych nie jest znana - ustalenia Instytutu Pamięci Narodowej oceniły ją na 380 osób. Jan Tomasz Gross, w swojej książce Sąsiedzi, oszacował ją na 1600 osób.
Przeprowadzone śledztwa wykazały, że w mordowaniu ludności żydowskiej brała udział część polskich mieszkańców Jedwabnego. Według ustaleń Instytutu Pamięci Narodowej rola Polaków była decydująca w realizacji zbrodniczego planu, oni byli wykonawcami zbrodni, ale wydarzyła się ona z niemieckiej inspiracji. Prof. Jan Tomasz Gross, określił tę zbrodnię jako pogrom Żydów dokonany przez ich polskich sąsiadów. Inni, jak prof. Tomasz Strzembosz, określają ją mianem niemieckiej prowokacji.
[edytuj] Śledztwa dotyczące wydarzenia
Tuż po zakończeniu II wojny światowej, w latach 1949-1950 polskie sądy skazały jednego mieszkańca Jedwabnego na karę śmierci za bezpośredni udział w mordowaniu ludności żydowskiej (zamienioną w drodze łaski na pozbawienie wolności), 9 mieszkańców skazano na kary więzienia za pomoc w zabójstwie, a 12 innych oskarżonych uniewinniono.
Ówczesne postępowanie dowodowe było - zdaniem IPN, prowadzone pobieżnie:
- nie sprawdzono pojawiających się w materiale dowodowym informacji o zaangażowaniu kilkudziesięciu innych mieszkańców w pogromie i o rabowaniu mienia pomordowanych,
- nie ustalono dokładnego przebiegu zdarzeń, ilości ofiar ani ilości żołnierzy lub funkcjonariuszy niemieckich obecnych na miejscu ani ich jednostek.
Od 2000 roku IPN prowadził postępowanie w sprawie tego pogromu. W toku postępowania przesłuchano 111 jeszcze żyjących świadków. Postanowieniem z 30 czerwca 2003 śledztwo zostało umorzone z powodu niewykrycia sprawców. Wielu świadków widziało w tamtych dniach niemieckich żołnierzy w Jedwabnem. Istnieją jednak też relacje zaprzeczające temu faktowi.
W pobliżu stodoły w Jedwabnem znaleziono niemieckie pociski, jednak 20 grudnia 2001 IPN ogłosił, że znalezione kule pochodziły prawdopodobnie z okresu pierwszej wojny światowej.
[edytuj] Uroczystości w 60. rocznicę
10 lipca 2001 roku, w czasie obchodów 60. rocznicy tej tragedii Prezydent RP Aleksander Kwaśniewski, w obecności ambasadora Izraela, Szewacha Weissa, oficjalnie, w imieniu swoim oraz – jak się wyraził – tych Polaków, których sumienie jest poruszone tamtą zbrodnią, przeprosił za nią. Spotkał się za to z krytyką części środowisk prawicowych nie poczuwających się do odpowiedzialności Polaków za zbrodnię - trwało jeszcze dochodzenie IPN, które nie wskazało ostatecznie winnych.
[edytuj] Zobacz też
- antysemityzm
- 100 kłamstw J. T. Grossa - książka
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Archiwum Rzeczypospolitej o zbrodni w Jedwabnem
- Końcowe ustalenia śledztwa (IPN) w sprawie zabójstwa obywateli polskich narodowości żydowskiej w Jedwabnem w dniu 10 lipca 1941 r.
- Tekst postanowienia o umorzeniu śledztwa (IPN) w sprawie zabójstwa obywateli polskich narodowości żydowskiej w Jedwabnem w dniu 10 lipca 1941 r.
- Przemówienie prezydenta RP na uroczystościach żałobnych w Jedwabnem
