Mistyfikacja

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Mistyfikacja (z gr. mystikós tajemny od mýstēs wtajemniczony) - celowe wprowadzanie w błąd, udawanie kogoś innego, tworzenie pozorów lub aranżowanie fałszywych instytucji, sytuacji.

Skłonność do mistyfikacji może mieć podłoże w zaburzeniach osobowości, lub stanowić świadomą intrygę w celu uzyskania korzyści. Formą mistyfikacji są falsyfikaty dzieł sztuki. Udane mistyfikacje i fałszerstwa naukowe nazywa się w jęz. angielskim hoax.

[edytuj] Przykłady głośnych mistyfikacji

James Macpherson wykreował postać Osjana, podawanego za autora "Pieśni Osjana" - dzieła, które odniosło wielki sukces literacki.
Powieść oświeceniowa Denis Diderota "Zakonnica", wydana po śmierci autora, w r. 1796, napisana w formie listów dziewczyny zamkniętej w klasztorze wbrew swej woli. Listy były przesłane do markiza de Croismare, dobrego znajomego Diderota i miały za zadanie ściągnąć bogatego dobroczyńcę z powrotem do Paryża pod pretekstem udzielenia pomocy zbiegłej zakonnicy.
"Protokoły Mędrców Syjonu" - prowokacja carskiej Ochrany o wydźwięku antysemickim.
Książka Nikołaja Notowicza "Nieznane życie Jezusa Chrystusa".
Oszustwo Pierre'a Plancharda, autora fałszywej historii zakonu Prieuré de Sion (zakon Syjonu).
Kręgi w zbożu i piktogramy, jakie od lat 80. ubiegłego wieku pojawiały się w Anglii, potem w innych krajach. Niektóre z tych zjawisk zostały zdemistyfikowane, jako wytworzone za pomocą deski i sznurka; inne nie znalazły wyjaśnienia, co wzmaga przypuszczenia, że są dziełem UFO.
Wszystko o Miriam - program telewizyjny, w którym uczestników oszukano, co zakończyło się sporami sądowymi.
Człowiek z Piltdown (Eoanthropus dawsoni), "odnaleziony" w hrabstwie Sussex w 1912 roku przez Charlesa Dawsona; aż do do lat 50. XX w. był eksponatem w Muzeum Historii Naturalnej w Londynie. Później okazało się, że Dawson połączył fragment małpiej szczęki z fragmentem ludzkiej czaszki i przedstawił to opinii światowej jako jedno znalezisko.
Plemię Tasaday na wyspie Mindanao w Filipinach. Filipiński minister Manuel Elizalde "odkrył" w 1971 plemię żyjące w jaskiniach w warunkach z epoki kamiennej. Na mistyfikację tę nabrało się wiele osób (w tym m.in. z National Geographic), co doprowadziło do utworzenia fundacji dla ochrony plemienia Tasaday. Pieniądze z tej fundacji nigdy nie trafiły na cele ochrony tego plemienia, ponieważ - jak się okazało po upadku w 1986 prezydenta Filipin Marcosa - jego członkami byli mieszkańcy pobliskich wiosek zmuszeni przez Elizalda do odgrywania roli jaskiniowców. Ze zdefraudowanymi milionami Manuel Elizalde zbiegł z Filipin jeszcze w 1983.
Dzienniki Hitlera, 22 kwietnia 1983 niemiecki magazyn ilustrowany Der Stern zapowiedział opublikowanie nieznanych, obszernych pamiętników pisanych osobiście przez Adolfa Hitlera i dotyczących lat 1932 - 1945. Rzekome pamiętniki zakupione za sumę 9.9 mln marek okazały się fałszerstwem. O jego dokonanie oskarżono reportera Sterna Gerda Heidemanna, oraz fałszerza i rzekomego antykwariusza, Konrada Kujau (obu skazano na 4 lata więzienia).
Milli Vanilli - największa mistyfikacja w historii muzyki rozrywkowej autorstwa Franka Fariana - opiekuna m.in. grupy Boney M. Milli Vanilli jako jedyny wykonawca w historii musiał zwrócić nagrodę Grammy z 1990.
Sokal hoax - określenie odnoszące się do wydarzenia z 1996, które polegało na publikacji przez amerykańskiego fizyka Alana Sokala w recenzowanym socjologicznym piśmie naukowym Social Text (Pismo społeczne) pracy pod tytułem "Transgressing the Boundaries: Towards a Transformative Hermeneutics of Quantum Gravity" (dosłownie Transgresja granic: ku transformatywnej hermeneutyce ciążenia kwantowego.), będącej parodią tekstów postmodernistycznych, których autorzy swobodnie używali pojęć z zakresu nauk przyrodniczych, nie rozumiejąc ich.
Zimna fuzja - 29 marca 1989 roku dwóch fizyków Stanley Pons z University of Utah i Martin Fleischmann z University of Southampton ogłosiło, że wynaleźli prostą metodę wykonania zimnej fuzji atomów deuteru, poprzez prostą elektrolizę ciężkiej wody z użyciem, porowatej elektrody palladowej. Po pierwszych entuzjastycznych recenzjach i ogłaszaniu podobnych wyników w innych laboratoriach (w tym w polskiej WAT), dokładne testy przeprowadzone w kilkudziesięciu ośrodkach naukowych na świecie zaprzeczyły tezie, że w takich warunkach istotnie dochodzi do zimnej fuzji.
Klonowanie ludzi - w 2004 r. w Science ukazał się artykuł Woo Suk Hwanga z Korei Południowej o skutecznym sklonowaniu 30 embrionów ludzkich. Woo Suk Hwang stał się na ponad rok gwiazdą nauki i koreańskim bohaterem narodowym, a w grudniu 2005 specjalna komisja dowiodła, że badania te były sfałszowane. Zamiast sklonować ludzi Woo Suk Hwang sklonował psa.
Henryk Batuta - najsłynniejsza mistyfikacja w historii polskiej Wikipedii.
Secesja Flandrii - 13 grudnia 2006 roku belgijska telewizja publiczna RTBF, w czasie najwyższej oglądalności, przekazała fałszywą informację, o secesji Flandrii. Pokazano relację "na żywo" z nowej granicy państwa oraz komentarze zdezorientowanych polityków. Dziennikarze wytłumaczyli mistyfikację chęcią sprowokowania debaty o narastających antagonizmach między północną a południową częścią kraju.

[edytuj] Nieporozumienia związane z mistyfikacjami

Słuchowisko radiowe wg opowiadania Herberta George'a Wellsa "Wojna światów" ("The War of the Worlds"), nadane 31 października 1938 przez rozgłośnię Mercury Theater w USA; wyreżyserowane przez Orsona Wellesa i zagrane tak sugestywnie, że bardzo wielu radiosłuchaczy uwierzyło w najazd Ziemi przez Marsjan. Wielu odbiorców zareagowało histerią. Chociaż fikcja literacka została przez słuchaczy wzięta za rzeczywistość, jednak nie było to celem autorów słuchowiska (przed słuchowiskiem podano informacje o źródle spektaklu. Większość słuchaczy jednak rozpoczęła słuchanie audycji po tych zapowiedziach). Można tu mówić raczej o niedocenieniu roli konwencji w odczytywaniu kodu kulturowego, co stało się przestrogą dla innych twórców spektakli oraz przypadkową lekcją fabrykowania mistyfikacji.