Korpus Ochrony Pogranicza
Z Wikipedii
Korpus Ochrony Pogranicza, KOP – jednostka Wojska Polskiego utworzona w 1924 r. do ochrony wschodniej granicy II Rzeczypospolitej.
Korpus Ochrony Pogranicza, choć podlegał ministrowi spraw wewnętrznych, stanowił część składową sił zbrojnych II Rzeczypospolitej. Decyzję o jego utworzeniu podjęto podczas specjalnego posiedzenia Rady Ministrów z udziałem prezydenta w dniach 21-22 sierpnia 1924. Miał on wzmocnić wschodnią granicę państwa. Pierwsze trzy brygady (1., 2., 3.) rozpoczęły obsadzanie granicy na Wołyniu i Białorusi 27 października 1924, a operacja została zakończona 11 listopada tegoż roku (dzień 11 listopada stał się nieoficjalnym świetem formacji). W kwietniu 1925 zostały zorganizowane kolejne dwie brygady (4. i 5.), które obsadziły odcinki w Małopolsce i na Polesiu. W marcu 1926 6 brygada przejęła dozór na granicy z Litwą i Łotwą. Siły te wynosiły 24 bataliony piechoty i 20 szwadronów kawalerii.
Spis treści |
[edytuj] Dowódcy
- gen. dyw. Henryk Odrowąż-Minkiewicz
- płk Stanisław Tessaro (od 8 IV 1929)
- gen. bryg. Jan Kruszewski (od 1930)
- gen. bryg. Wilhelm Orlik-Rückemann (w 1939)
[edytuj] Organizacja
KOP miał składać się z wyborowych jednostek o pełnych stanach etatowych. Żołnierze byli specjalnie dobierani, pochodzili głównie z województw zachodnich. Przed wcieleniem do KOP-u odbywali przeszkolenie w jednostkach liniowych. Do KOP-u wysyłano też wszystkich żołnierzy służby czynnej narodowości niemieckiej.
System ochrony granicy przez KOP wyglądał następująco. Każda brygada (potem także pułk) miała własny odcinek, który dzielił się na odcinki batalionowe. Te z kolei składały się kompanijnych strażnic w pasie nadgranicznym. Jednostki odwodowe, saperzy i artyleria tworzyły kolejne linie oporu.
[edytuj] Organizacja KOP w latach 1929-1937
W lipcu 1929 r. nastąpiła reorganizacja KOP-u. Utworzono dodatkowo sześć dowództw pułków i nowe baony. Wszystkim jednostkom i oddziałom nadano nazwy terytorialne lub nazwy miejscowości, w których stacjonowały. Brygady otrzymały następujące nazwy: Grodno, Wilno¹, Nowogródek¹, Polesie, Wołyń¹, Podole. Pułki z kolei nazwano: Głębokie, Wołożyn, Wilejka, Suwałki, Sarny, Czortków². Taki system organizacji KOP-u przetrwał bez większych zmian do 1937 r.
Po 1937: 1) przeformowane w pułki, 2) przeformowany w dwa bataliony
[edytuj] Organizacja KOP w latach 1937-1939
W latach 1937-1939 nie przewidywano rozbudowy KOP-u, powstały jednak nowe baony i szwadrony kawalerii oraz rozpoczęto organizowanie artylerii. Reorganizacja polegała głównie zmian w systemie dowodzenia. Po "reformie" KOP liczył 31 bp, 21 szw. kaw. i 6 ksap. Zorganizowany był w następujący sposób:
- 3 dowództwa brygad:
- "Grodno"
- "Polesie"
- "Podole"
- 8 dowództw pułków:
- "Głębokie"
- "Wołożyn"
- "Wilno"
- "Wilejka"
- "Snów"
- "Sarny"
- "Zdołbunów"
- "Równe"
W II poł. 1937 r. przystąpiono do tworzenia artylerii KOP-u. 26 VIII utworzono dal "Czortków" i baterię "Kleck". Zorganizowano także baterię w Osowcu. Piechota wzbogaciła się o jeden bp, który został utworzony w pułku "Snów" i otrzymał tę samą nazwę. Dalsza rozbudowa KOP-u nastąpiła już w 1939 r. Utworzono wówczas 1 i 2 pp KOP "Karpaty" (baony: "Skole", Delatyn" oraz "Komańcza" i "Dukla"). Rozwiązano z kolei bKOP "Suwałki"?.
W planie mobilizacyjnym jednostki KOP-u przewidziane były do zadań osłonowych lub też stanowić miały podstawę dywizji rezerwowych. W marcu 1939 r. w związku z narastaniem zagrożenia na granicy południowej, zostały skierowane tam 4 baony piechoty ("Berezwecz", Żytyń", "Snów I", "Snów II"), a na granicę zachodnią wysłano 3 ksap ("Wilejka", "Stolin", "Hoszcza"). Ponadto 23 marca wydano rozkaz o utworzeniu tzw. ćwiczebnego p. kaw. KOP w składzie 6 szwadronów liniowych i 1 szw. ckm. W tym też okresie KOP sformował 3 dowództwa brygad górskich – "Sanok", "Nowy Sącz", "Sucha", oraz dowództwo odcinka "Jasło". W kwietniu 1939 r. na granicę południową wysłano kolejne dwa bKOP-u ("Wilejka", "Wołożyn") oraz jeden do Augustowa ("Sobódka"). W maju wysłano na Hel baon "Sienkiewicze".
Wraz z narastaniem niebezpieczeństwa ze strony Niemiec, KOP oddelegowywał na zachód kolejne swoje jednostki. Większość z nich została następnie odtworzona. Jednak oddziały powstałe w ten sposób charakteryzowały się większym procentem żołnierzy pochodzenia niepolskiego. Były one też gorzej przygotowane i uzbrojone.
[edytuj] Mobilizacja
Na mocy rozkazu z 30 sierpnia 1939 o przejściu KOP na stopę wojenną dokonano reorganizacji struktury organizacyjnej.
Dowództwo KOP utworzyło dowództwo Grupy Operacyjnej gen. Kruszewskiego. Dowódcą KOP został dotychczasowy I zastępca dowódcy KOP – gen. bryg. Wilhelm Orlik-Rückemann.
[edytuj] Zgrupowanie KOP
Improwizowane Zgrupowanie KOP powstało w rejonie Kuchecka Wola – Kuchcze – Chrapin – Moroczno na podstawie rozkazu dowódcy KOP gen. Orlik-Rückemanna z 21 września 1939 r. Po ześrodkowaniu liczyło ok. 8700 żołnierzy (w tym 300 oficerów).
[edytuj] Skład
- Dowództwo i Sztab
- dowódca – gen. bryg. Wlihelm Orlik-Rückemann
- zastępca dowódcy – płk dypl. Ludwik Bittner
- szef sztabu – mjr dypl. Lucjan Gawroński
- szef służby sanitarnej – płk dr med. Władysław Markiewicz
- baon sztabowy – dowódca – mjr Szymon Mayblum
- Oddziały i pododdziały
- Brygada KOP "Polesie" – płk dypl. Tadeusz Różycki-Kołodziejczyk
- baon KOP "Ludwikowo" – kpt. Andrzej Szumliński
- baon KOP "Sienkiewicze" – ppłk Jan Dyszkiewicz
- baon KOP "Dawidgródek" – mjr Jacek Tomaszewski
- pułk KOP "Sarny" – ppłk Nikodem Sulik
- baon forteczny KOP "Sarny" – mjr Bronisłąw Brzozowski
- baon forteczny KOP "Małyńsk" mjr Piotr Frankowski
- baon KOP "Rokitno" mjr Jan Wojciechowski
- baon KOP "Bereźne" – mjr Antoni Żurowski
- szwadron kawalerii KOP "Bystrzyce" – rtm. Wiktor Jakubowski
- baon KOP "Kleck" – kpt. Stanisław Zwojszczyk
- baon marszowy 76 pp – mjr Józef Balcerzak
- baon Flotylli Pińskiej (marynarze) – kpt. Bogusław Rutyński
- baon saperów – mjr Marian Czeżowski
- baon forteczny "Osowieć" – mjr Antoni Korpal
- kompania forteczna "Tyszyca" – mjr Lucjan Grott
- kompania PW "Sarny" – kpt. Władysłąw Matolski
- kompania artylerzystów – kpt. Rudolf Schreiber
- improwizowany oddział z GO "Grodno" – płk w st. spocz. Edward Czerny
- improwizowanay dywizjon artylerii – mjr w st. pocz. Stefan Czernik
- bateria dział 75 mm
- bateria haubic 100 mm
- załoga 51 pociągu pancernego (od 23 września) – kpt. Zdzisław Rokossowski
- załoga 54 pociagu pancernego – kpt. Józef Kulesza
- kompania saperów KOP "Stolin"
- Brygada KOP "Polesie" – płk dypl. Tadeusz Różycki-Kołodziejczyk
[edytuj] Kampania wrześniowa
Po wybuchu II wojny światowej, dowództwo KOP ewakuowano z Warszawy do Pińska. W czasie radzieckiego ataku na Polskę 17 września 1939 r., poszczególne jednostki KOP, stawiły zbrojny opór oddziałom Armii Czerwonej, w serii bitew opóźniających. W dniach 29-30 września 1939 r. w bitwie pod Szackiem 4-tysięczna grupa KOP pod dowództwem gen. Wilhelma Orlika-Rückemanna rozbiła 52 Dywizję Strzelecką Armii Czerwonej. Ostatnie jednostki KOP-u uległy rozproszeniu po bitwie pod Wytycznem (1 października).
