Friedrich Wilhelm von Reden
Z Wikipedii
Friedrich Wilhelm von Reden (ur. 23 marca 1752 w Hameln, Dolna Saksonia, zm. 3 lipca 1815 w Bukowcu (niem. Buchwalth) Sudety) – dyrektor Wyższego Urzędu Górniczego we Wrocławiu, a później minister w rządzie pruskim, zasłużony dla rozwoju przemysłu Górnego Śląska. W 1786 r. obdarzony przez króla Fryderyka Wilhelma II tytułem hrabiowskim.
Spis treści |
[edytuj] Życie i działalność
Urodził się w rodzinie o bogatych tradycjach górniczych. Górnikami byli jego stryj Klaus Fryderyk oraz jego kuzyn Fryderyk Otto Burchard. To właśnie stryj Klaus Fruderyk zadecydował o górniczym wykształceniu Friedricha Wilhelma von Reden. Decydującą rolę w karierze i ukształtowaniu się zainteresowań Redena przemysłem odegrał jego wuj i protektor Fryderyk Anton von Heinitz (od 1777 r. minister kierujący pruskim Departamentem Górnictwa i Hutnictwa).
W młodości, ulegając oświeceniowej modzie, Reden dużo podróżował: zwiedził m.in. Austrię, Francję, Holandię i Włochy. W 1779 r. zostaje dyrektorem Wyższego Urzędu Górniczego we Wrocławiu. 15 października 1786 z rąk Fryderyka Wilhelma II otrzymuje tytuł hrabiowski, a do jego herbu dodany zostaje hełm górniczy z młotkami (pyrlik). Z inicjatywy Redena wprowadzono wówczas na Górnym Śląsku innowacje technologiczne podpatrzone w Anglii i rozpoczęto wiele inwestycji przemysłowych, głównie w trójkącie: Tarnowskie Góry – Gliwice – Królewska Huta. Zasługą Redena było m.in. uruchomienie pompy parowej w kopalni rud ołowiu i srebra w Tarnowskich Górach (sprowadzonej z Anglii i zainstalowanej, jako jedna z pierwszych na kontynencie, w 1787 r.) i wybudowanie pierwszych piecy hutniczych na paliwie mineralnym w państwowych hutach w Gliwicach (1796 r. i Królewskiej Hucie (1802 r.).
Górny Śląsk zawdzięczna mu ożywienie gospodarcze spowodowane rozwojem przemysłu. Poza wymienionymi inwestycjami z jego inicjatywy wybudowano w okolicy Tarnowskich Gór kopalnię rud oraz hutę Fryderyk, kopalnię węgla kamiennego i hutę Król co dało impuls do budowy miasta Królewska Huta, w Zabrzu zaś powstała kopalnia węgla kamiennego Luiza. Sprowadza na Górny Śląsk inżyniera metalurga Johna Baildona – uważanego za ojca wsółczesnej metalurgii. Razem z nim zakłada odlewnię żelaza w Gliwicach (obecnie Gliwickie Zakłady Urządzeń Technicznych) oraz wspomnianą Królewską Hutę. Zaprojektował też transportowe szlaki wodne (częściowo w tunelach) z kopalni Król i kopalni Luiza do Gliwic.
W 1781 r. wspólnie ze swym współpracownikiem inżynierem Karolem Steinem Reden podróżował po Polsce, w rezultacie czego powstał cenny dla historyków gospodarki raport o Rzeczypospolitej. W 1802 po śmierci Heinitza kieruje Departamentem Górnictwa i Hutnictwa, od 1803 w randze ministra. Po pokonaniu Prus przez Francję Reden pozostał na urzędzie, złożywszy Napoleonowi przysięgę na wierność. Za to też, po zawarciu pokoju w Tylży, w roku 1807 został zwolniony ze stanowiska bez prawa do emerytury.
Resztę życia spędził w swoim majątku (który nabył w 1795 roku inne źródła 1785) w Sudetach w Bukowcu (niem. Buchwalth) koło Jeleniej Góry. W 1802roku zawiera związek małżeński z Fryderyką Karoliną Riedesel zu Eisenbach. Po śmierci został pochowany w krypcie na terenie swojego majątku. Zmarł nie doczekawszy się potomka.
[edytuj] Pomnik w Chorzowie (Królewskiej Hucie)
Z okazji 50-lecia uruchomienia pierwszego wielkiego pieca w hucie Królewskiej (niem Königshütte), na wzgórzu w Królewskiej Hucie postawiono Redenowi pomnik (zniszczony w 1939 r., ponownie odsłonięty rok później, ostatecznie usunięty po zakończeniu okupacji hitlerowskiej). Odtąd wzgórze nazywano Redenberg (Góra Redena). Wprawdzie nazwę zmieniono po II wojnie światowej na Górę Wyzwolenia, to nazwa Góra Redena jest używana przez mieszkańców miasta do dziś.
Dnia 6 września 2002 roku na chorzowskim rynku postawiono pomnik Redena, autorstwa tyskiego rzeźbiarza Augustyna Dyrdy. Dokonał on rekonstrukcji pierwszego pomnika, którego autorem był znany rzeźbiarz Teodor E. Kalide, sam pochodzący z Królewskiej Huty niem. Königshütte. Postać Redena w górniczym mundurze wspiera lewą rękę na rozwiniętej mapie, a prawą na górniczym oskardzie, prawą stopę – na bryle rudy. Na cokole pomnika znajduje się następująca inskrypcja: Fryderyk Wilhelm hrabia von Reden ur. 23 marca 1752, zm. 3 lipca 1815 Miłośnicy Miasta Chorzów po zniszczeniach zrekonstruowali pomnik wielkiego człowieka, twórcy przemysłu XVIII i XIX wieku na Śląsku, oddając tym cześć Fryderykowi Wilhelmowi Hrabiemu von Reden. Miłośnicy Chorzowa – 6.9.2002 – Chorzów
Pomysł postawieniu pomnika wzbudził kontrowersje. W trakcie odsłonięcia pomnika demonstrowała grupa przedstawicieli KPN, NZS i Ruchu Obrony Bezrobotnych z byłym posłem Adamem Słomką na czele. Jak relacjonuje "Nasz dziennik" (7 września 2002 r.): Tuż przy pomniku krytycy skandalicznej decyzji władz miasta ustawili transparenty z napisami: "Pomnik Prusaka – policzek dla Polaka". Niestety, wśród licznie przybyłych gapiów hasła patriotyczne nie wzbudziły zainteresowania, a tym bardziej refleksji. Z ogromnym aplauzem spotkały się natomiast przemówienia przedstawicieli z Niemiec, zwłaszcza potomka Redena. Gdy protestujący chwycili się ostatniej deski ratunku i zaintonowali "Nie rzucim ziemi, skąd nasz ród" zostali wyśmiani i wygwizdani. – Wiwatować Niemcom jest łatwo, ale czy nikt już nie pamięta naszej historii?
[edytuj] Bibliografia
- Zbigniew Kapała (red.): Friedrich Wilhelm von Reden i jego czasy, Chorzów: Muzeum w Chorzowie, 2002, ISBN 8391342174
- Władysław Niemierowski: Fryderyk Reden: 1752-1815, Katowice: Muzeum Śląskie, 1988, 8385039252
Zobacz też:
- Julian Maliszewski: J. W. Goethe na Śląsku: o podróży poety w 1790 roku, Opole: PIN IŚ, 1993
[edytuj] Lini zewnętrzne
- O zasługach Redena rozmowa z prof. J. Drabiną w: Montes Tarnovicensis
