Benedykt Paweł Sapieha

Z Wikipedii

Benedykt Paweł Sapieha herbu Lis (ur. przed 1655, zm. pod koniec 1707 bądź na początku 1708 w Berlinie) – podskarbi wielki litewski w latach 1676-1703 i od 1705, stolnik litewski od 1665.

Był synem Pawła Jana, bratem Kazmierza Jana, Franciszka Stefana i Leona Bazylego, ojcem Michała Józefa.

Od 1657 uczył się w kolegium jezuickim w Grazu, w 1661 immatrykulował się na uniwersytecie w Lowanium, następnie odbył z braćmi Kazmierzem Janem i Franiszkiem Stefanem podróż po Europie, z której wrócił w kwietniu 1664.

W 1661 otrzymał podstolostwo litewskie. Posłował na sejm 1664. W 1665 otrzymał po ojcu chorągiew husarską w wojsku litewskim. We wrześniu tegoż roku został stolnikiem litewskim. Posłował na oba sejmy roku 1666.

Podczas elekcji 1669 poparł Filipa Wilhelma, lecz ostatecznie podpisał elekcję Michała Korybuta Wiśniowieckiego.

W 1670 został mianowany krajczym litewskim oraz podskarbim nadwornym litewskim. Tegoż roku posłował na sejm.

W bitwie pod Chocimiem w 1673 nie wziął udziału z powodu choroby, zostając w obozie.

Na sejmie elekcyjnym 1674 przyczynił się do zwycięstwa Jana III Sobieskiego, co utorowało jego karierę na najbliższe lata. Mniej więcej od tego czasu Benedykt Paweł staje się nieformalnym przywódcą stronnictwa sapieżyńskiego, mimo iż oficjalnie za takiego uchodził jego starszy brat Kazimierz Jan, kreując politykę rodu Sapiehów na Litwie.

Posłował na sejm koronacyjny 1676, którego został marszałkiem. Zmienił treść Pacta conventa, pomijając zobowiązanie Sobieskiego do nieprowadzenia wojen bez zgody Rzeczypospolitej. Był za to atakowany podczas sejmu 1677 przez ród Paców. Walka między dwoma rodami trwała przez następne lata, skutkując m.in. wyzwaniem na pojednek przez Benedykta Pawła hetmana Michała Kazimierza Paca na sejmie 1681. Powodem był podział pieniędzy publicznych, a do pojedynku nie doszło dzięki mediacji Stanisława Herakliusza Lubomirskiego. Ataki na Benedykta Pawła nasiliły się w 1684, kiedy to zarzucono mu zagarnianie pieniędzy przeznaczonych na żołd. Jednocześnie dwór oskarżył go o branie pieniędzy od ambasadora Francji. W rzeczywistości przyczyną przejścia do opozycji przez Benedykta Pawła były plany wyjścia Jana Sobieskiego ze Świętej Ligi. W 1687 zawiązał kolejną koalicję z Stanisławem Herakliuszem Lubomirskim mającą na celu uniemożliwienie dynastycznych planów rodu Sobieskich, proponując tron polski Fryderykowi Wilhelmowi.

Dwór chciał się pogodzić z Sapiehami z 1688, jednak z braku woli ze strony Benedykta Pawła rozmowy zostały zerwane. Sytuacja zaogniała się, a władza Sapiehów na Litwie rosła. Około roku 1692 Benedykt Paweł był w oczach zagranicznych dyplomatów uznawany za faktycznego władcę Wielkiego Księstwa.

Po śmierci Jana III Sobieskiego Benedykt Paweł proponował Marii Kazimierze małżeństwo z własnym bratem, Kazimierzem Janem. Ostatecznie za sumę 100 000 talarów poparł księcia Contiego, nie zaprzestając jednak rozmów z innymi kandydatami. Po elekcji za sumę 460 000 liwrów rozpoczął budowę wojsk dla utrwalenia władzy Contiego, jednak po zmianie sytuacji politycznej przeszedł w listopadzie 1697 na stronę Augusta II.

W latach 1698-1699 przebywał głównie w otoczeniu króla, bądź próbował uspokajać zaogniającą się sytuację na Litwie. W 1700 próbował uzyskać dodatkowe wsparcie militarne ze strony króla, zanim jednak doszło do jej konkretnej realizacji 18 listopada 1700 stronnictwo sapieżyńskie zostało całkowicie rozbite w bitwie pod Olkienikami. Ranny w bitwie Benedyt Paweł w styczniu 1701 apelował do króla o pomoc w mediacji ze szlachtą. August II coraz bardziej skłaniał się jednak na stronę republikantów, co skłoniło Benedykta Pawła do rozpoczęcia rozmów z Karolem XII.

Ostatecznie przeszedł całkowicie na stronę króla szwedzkiego, biorąc udział w jego marszu na Warszawę wiosną 1702. W otoczeniu Karola XII był jednym z większych zwolenników detronizacji Augusta II. Podczas ogłoszonego w 1704 bezkrólewia Benedykt Paweł uchodził za jednego z kandydatów do tronu. Ostatecznie poparł Stanisława Leszczyńskiego, przyczyniając się w wielkim stopniu do jego wyboru. W latach 1706-1707 przebywał w otoczeniu Karola XII, z którym ostatecznie się poróżnił (próbował go przekonać do wyboru Jakuba Sobieskiego w miejsce Stanisława Leszczyńskiego), szukał kontaktu z Piotrem I oraz ugody z Augustem II.

Przed śmiercią wysłał z Berlina ostrzeżenie do przyjaciół w Rzeczypospolitej, żeby nie wiązali się z królem szwedzkim jako wrogiem wolności szlacheckiej.

Zmarł w Berlinie pod koniec 1707 bądź na początku 1708.