Bełz
Z Wikipedii
Współrzędne: 50°48'00" N 024°28'00" E
Bełz | |||
|
|||
Państwo | Ukraina | ||
obwód | lwowski | ||
Położenie | 50°48' N 24°28' E |
||
Populacja (2001) • liczba ludności |
3000 |
||
Położenie na mapie |
Bełz (ukr. Белз, jid. בעלז)-obecnie miasto na Ukrainie, w obwodzie lwowskim, rejon sokalski, nad Sołokiją (dopływ Bugu); 3 tys. mieszkańców (1991). Leży przy samej granicy z Polską. Kiedyś stolica Księstwa Bełskiego Rusi Czerwonej i województwa bełskiego I Rzeczypospolitej. Do roku 1914 linia kolejowa oraz przejście graniczne Galicji i Rosji.
Spis treści |
[edytuj] Historia
- X w. – jeden z Grodów Czerwieńskich pod zwierzchnictwem czeskim, a następnie polskim
- -981 – Królestwo Polskie
- 981-1018 – Ruś Kijowska
- 1018-1030 – Królestwo Polskie
- 1030-1323 – Ruś Kijowska, następnie Ruś Halicko-Wołyńska
- 1323-1366 – Ruś Halicko-Wołyńska pod jurysdykcją Mazowsza
- 1366 – włączony jako lenno do Królestwa Polski
- 1366-1370 – Księstwo Chełmsko-Bełskie
- 1370-1377 – Księstwo Chełmsko-Bełskie pod panowaniem litewskim
- 1377-1387 – Ruś Czerwona pod jurysdykcją Węgier
- 1375 – prawa miejskie
- 1382 – książę Władysław Opolczyk wywiózł cudowny obraz Najświętszej Maryi Panny (Czarna Madonna) z bełskiego Zameczku na Jasną Górę do Częstochowy. Legenda głosi, że autorem obrazu był św. Łukasz Ewangelista, który namalował go na blacie stołu w domu Marii w Nazarecie. W późniejszych wiekach ikona ta miała być przeniesiona do Konstantynopola, a stamtąd trafiła na Ruś Halicką. Podczas walk polsko-węgiersko-ruskich w XIV w. obraz, wykonany na deszczułkach lipowych, został ukryty na zamku Bełz, gdzie odnalazł go książę Władysław Opolczyk.
- 1387-1462 – od jurysdykcją książąt mazowieckich, jako lenno polskie
- 1462-1772 – Polska (stolica województwa bełskiego, tytularnie do 1793)
- 1772-1918 – w zaborze austriackim (Galicja i Lodomeria)
- 1918/1919 – Zachodnioukraińska Republika Ludowa (ZURL)
- 1919-1939 – Polska
- 1939-1944 – Niemcy (Generalne Gubernatorstwo)
- 1944-1951 – Polska
- 1946 – przesiedlenie części ludności ukraińskiej na tereny USRR
- 1947 – wysiedlenie ludności ukraińskiej na północno-zachodnie tereny PRL
- 1951 – odzyskanie praw miejskich
- 1951 – 15 lutego miasto znalazło się w ZSRR w ramach wymiany terenów granicznych. W zamian za Sokalszczyznę Polska otrzymała Ustrzyki Dolne i ziemie w Bieszczadach. Powodem były złoża węgla na Sokalszczyźnie i połączenie kolejowe Rawa Ruska-Sokal, za co Polsce przekazano tereny o ubogich glebach i z wyeksploatowanymi złożami ropy. Przesiedlenie ludności polskiej nastąpiło jesienią (październik-listopad) 1951 r.
- 1951-1991 ZSRR (Ukraińska SRR)
- od 1991 – Ukraina (Obwód lwowski)
Po upadku Kaganatu Chazarskiego w końcu X w. do grodu przybyli pierwsi Żydzi (karaimi), zajmujący się handlem. W 1665 r. gmina żydowska (aszkenazyjska) uzyskała równouprawnienie w prawach i obowiązkach miejskich.
W XIX w. Bełz zasłynął jako ośrodek chasydzki z własną dynastią cadyków, która nieformalnie przewodziła Żydom galicyjskim. Pierwszym Belzer Rebbe był Shalom Rokeach, zwany Sar Shalom, w latach 1817-1855. Kolejnymi Belzer Rebbe mieszkającymi w Bełzie byli: Yehoshua Rokeach (1855-1894), Yissachar Dov Rokeach (I) (1894-1926) i Aharon Rokeach (1926-1957). Obecny piąty Belzer Rebbe, Yissachar Dov Rokeach (II), urodzony w 1948 r. mieszka w Izraelu.
Słynna żydowska piosenka w języku jidisz "Belz, Mayn Shtetele" jest wspomnieniem szczęśliwego dzieciństwa, spędzonego w tym miasteczku (sztetl).
[edytuj] Postaci
- Wsiewołod Wołyński, książę bełski (1170-1196)
- Jerzy Narymuntowicz, książę bełski (ca.1326-ca.1377)
- Jaśko Mazowita, wójt bełski (14th-15th centuries)
- Jan Kamieniecki (1463-1513), starosta bełski
- Jan Zamoyski (1542-1605), starosta bełski
- Yoel Sirkis (1561-1640), rabin bełski
- Rafał Leszczyński (1579-1636), wojewoda bełski
- Jakub Sobieski (1580-1646), wojewoda bełski
- Stanisław Szczęsny Potocki (1753-1805), starosta bełski
- Shalom Rokeach (1779-1855), 1. chasydzki rebbe bełski
- Yehoshua Rokeach (1825-1894), 2. rebbe bełski
- Yissachar Dov Rokeach (I) (1854-1926), 3. rebbe bełski
- Aharon Rokeach (1877-1957), 4. rebbe bełski, zm. w Izraelu
[edytuj] Zabytki
- kościół greko-katolicki pw. św. Mikołaja.
- drewniana cerkiew pw. Zesłania Ducha Świętego.
- kościół i klasztor Dominikanów (XVII, XVIII w.) – ruiny.
- ceglana baszta obronna z ok. 1606 r., zwana przez źródła "kaplicą", lub "archiwum ksiąg ziemskich" (dokumenty miasta były tam w II poł. XVIII w.). Okna są obudowane białym kamieniem. Wewnątrz jest strop, istnieje podpiwniczenie.
- ratusz miejski.
- kościół św. Walentego na Zameczku i ruiny zamku bełskiego.
- cmentarz żydowski – kirkut z trzema macewami ze słynnej chasydzkiej, bełskiej dynastii Rokeach.