Abolicjonizm
Z Wikipedii
Abolicjonizm - w XVIII i XIX wieku ruch społeczno-polityczny i ideowy w Europie (głównie w Wielkiej Brytanii i Francji) i obu Amerykach (głównie w USA), stawiający sobie za zadanie zniesienie handlu i niewolnictwa ludnością murzyńską.
Został zapoczątkowany przez kwakrów żyjących w angielskich koloniach na kontynencie północnoamerykańskim. Zyskał poparcie czołowych autorytetów filozoficznych Europy, przede wszystkim angielskich i francuskich filozofów Oświecenia. Pierwsze towarzystwa abolicyjne powstały w 2 połowie XVIII wieku - w 1753 w Wielkiej Brytanii, w 1775 w USA, i w 1788 we Francji. Wybitnymi działaczami abolicjonizmu byli m.in. G. Sharp i Th. Clarkson (W. Brytania), A. Benezet i B. Rush (USA), H. Gregoire i J.P. Brissot de Warville (Francja).
W okresie rewolucji francuskiej 1789 - 1799 na mocy decyzji Konwentu Narodowego Francuzom zakazano w roku 1794 handlu niewolnikami i zniesiono niewolnictwo w koloniach francuskich. Była to pierwsza decyzja w tej sprawie podjęta przez władze państwowe. Została ona jednak odwołana już w roku 1803 przez Napoleona Bonaparte. Znacznie większy wpływ na sytuację niewolników w koloniach (już tylko francuskich) miało zwycięskie powstanie niewolników we francuskiej kolonii Saint-Domingue (wybuchło w nocy z 22 na 23 sierpnia 1791), które doprowadziło w roku 1804 do proklamowania niepodległego Haiti, państwa byłych niewolników, na które powoływali się odtąd często abolicjoniści.
Istotny wpływ na losy niewolnictwa miała polityka Wielkiej Brytanii, gdzie w 1807 roku uchwalono zakaz udziału obywateli brytyjskich w handlu niewolnikami, w 1833 roku zniesiono niewolnictwo w koloniach brytyjskich, a w połowie lat 60. XIX wieku doprowadzono do likwidacji transatlantyckiego handlu niewolnikami. Również Francja w 1848 zniosła niewolnictwo w swoich koloniach.
W USA walka o abolicję była trudna ze względu na oparcie na niewolnictwie plantacyjnej gospodarki południowych stanów - zaniepokojone zamachem na swój dotychczasowy tryb życia i wyborem Abrahama Lincolna na prezydenta ogłosiły secesję, co w konsekwencji doprowadziło do wybuchu wojny secesyjnej. W 1863 proklamowana została emancypacja Murzynów zamieszkujących południowe stany, natomiast w 1865 roku XIII poprawka do Konstytucji zniosła niewolnictwo na terenie całego kraju.
W Ameryce Południowej kraje uzyskujące niepodległość same znosiły niewolnictwo, kolejno: Chile 1823, Meksyk 1829, Boliwia 1831, Urugwaj 1842, Ekwador 1851, Peru i Wenezuela 1854; na Kubie dokonał tego w 1880 rząd hiszpański. W Brazylii w 1880 zostało założone Brazylijskie Stowarzyszenie do Walki z Niewolnictwem, a w 1888 parlament zniósł ostatecznie niewolnictwo.
