Roergue

Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.

Roergue (o eventualament Roèrgue) es una anciana província d'Occitània (e del Sud de França) correspondent aproximativament a l'actual departament d'Avairon. Aprèp d'aver fach partida del comtat de Tolosa, foguèt restacat a Guiana abans de n'èsser destacat a l'ocasion de la formacion de la província de la Nauta Guiana en 1779. Lo gentilici de Roergue es roergàs -assa o roergat -a.

Somari 1 Geografia 2 Divisions 3 Lo Pagus dels Rutèns 4 Comtat de Roèrgue e comtat de Rodés 5 Guèrras de Religions

[Modificar] Geografia

Roergue es limitròf d'Auvèrnha al nòrd, de Lengadòc al sud e al sud-oèst, de Gavaudan a l'èst e de Carcin a l'oèst.

[Modificar] Divisions

Roergue compreniá en particular lo comtat de Rodés, e mai la Nauta Marcha (Milhau) e la Bassa Marcha (Vilafranca de Roergue).

Roergue (amb Agenés, Carcin e Peiregòrd) foguèt restacat a la generalitat de Guiana tre 1579, que son sèti èra inicialament a Bordèu e foguèt transferit a Montalban, amb un ressòrt restrench en 1716 a las eleccions de Roergue e de Carcin (generalitat de Montalban).

Amassat amb Carcin en 1779, formèt la província de Nauta Guiana ont foguèt establida una assemblada provinciala compausada de cinquanta dos membres :

• l'evesque de Rodés, president ;
• los evesques de Caors, de Vabres e de Montalban ;
• sièis membres del clergat ;
• setze gentilòmes ;
• tretze deputats de las ciutats ;
• tretze deputats de las campanhas.

I aviá, en mai d'aquò, dos procuraires generals sindics e un secretari archivista. Aquela assemblada s'acampava cada dos ans a Vilafranca de Roergue ; èra cargada de repartir las contribucions e de ne far la levada, de velhar suls talhièrs de caritat, etc.

A la Revolucion, la província foguèt transformada en departament, a l'excepcion del canton de Sant Antonin Nòble Val que foguèt destacat a la creacion del departament de Tarn e Garona en 1802.

• Divisions eclesiasticas : Las parròquias d'aquesta província èran repartidas entre la diocèsi de Rodés e la de Vabres.

• Divisions judiciàrias : Jol regne dels comtes de Roergue e de Rodés, la justícia i èra administrada en lor nom per de vicaris o viguièrs. Se comptava setze vigariás en 1349. Èran : Peirussa, Rocacezièra, Najac, Vilanòva, La Roca Valserga, Laguiòla, Sauvatèrra, Sant Geniés d'Òlt, Sant Roma de Tarn, Verfelh, Sant Africa, Sant Antonin, Cassanhas Begonhés, Milhau, Corripèira e Vilafranca. A l'escalon superior, la justícia èra renduda pel senescal del Roèrgue.

En 1789, lo Roèrgue èra devesit entre la senescalciá de Roèrgue qu'ocupava un sèti a Vilafranca de Roèrgue, que ne dependiá lo balhatge de Milhau, e la senescalciá de Rodés (correspondent al comtat de Rodés).

• Divisions fiscalas : Fasent partida de la generalitat de Montalban, lo Roèrgue, país d'eleccion, èra devesit entre l'eleccion de Rodés, l'eleccion de Vilafranca e l'eleccion de Milhau. Las eleccions de Rodés e de Milhau fasián partida dels païses de pichona gabèla, alara que la de Vilafranca fasiá partida dels païses redimits. Mentre que país d'eleccion, lo Roèrgue èra somés a la talha reala.

• Estats de Roèrgue: Lo Roèrgue aviá sos estats que s'acampavan regularament cada an. Als sols comtes de Roèrgue apartenián lo drech de los convocar. Aprèp eles, los comtes de Rodés e los reis que lor succediguèron aguèron aqueste privilègi. A l'origina, los Estats s'acampavan a Rodés. Mai tard, se tenguèron successivament a Milhau, a Sauvatèrra, a Salas Comtals e a Vilafranca. En defòra de la noblessa e del clergat, los cònsols de las ciutats e los dels borgs e dels vilatges grandes avián lo drech d'i aver un sèti. Es l'evèsque de Rodés que presidissá. Suprimits en 1606, puèi restablits en 1611, suprimits un segond còp en 1651, foguèron pas mai restablits.

[Modificar] Lo Pagus dels Rutèns

Abans la conquèsta romana, lo Roèrgue èra abitat pels Rutèns, Rutheni, pòble celta d'Euròpa centrala arribat vèrs lo sègle IV abans nòstra èra. Pòble poderós, los Rutèns avián tres ciutats principalas : Segodunum, en lenga celtica "montanha de segal" (Rodés) ; Condatemagus, ciutat del confluent (al barri d'Embarri, prèp de Milhau), e Carentomagus, ciutat dels parents (Caranton). Sus totes aquestes punts s'es descobèrt d'ossaments, de monedas, de medalhas, de terralhas e d'autres objèctes d'art e d'industria que semblan confirmar la posicion d'aquestas tres ciutats galesas.

Vesins e aliats dels Arvèrns, los Rutèns los seguiguèron dins lors expedicions al delà dels Alps e combatèron dins lors rengs. Betultich o Bituitos, cap dels Arvèrns, comptava dins son armada vint dos mila arquièrs rutèns, quand, jonch als Allobroges, caminèt contra lo cònsol Quintus Fabius Maximus e li liurèt batalha al confluent de Ròse e de l'Isèra, l'an 121 abans l'èra crestiana. Se sap que l'armada confederada foguèt vençuda e qu'una partida del país dels Rutèns se trobèt compresa, jol nom de Rutèns provincials, dins la Provincia romana, que s'espandiguèt fins al Tarn.

S'apelèt Rutèns independents los qu'abitavan sus la riva esquèrra d'aqueste riu ; mas aquestes darrièrs tardèron pas de subir lo sòrt dels seus fraires. Aguent pres part a la revòlta de Vercingetorix contra Cesar, foguèron vençuts e someses. Tre alara, coma la rèsta de las Gallias, tot lo país dels Rutèns rentrèt jos la dominacion romana. Dins la division de las Gàllias per August, foguèt comprés dins l'Aquitàna, e dins l'Aquitània primièra jos Valentinian. Roma i establiguèt de colonias, i bastiguèt de temples, de cirques, d'aqüeducs ; de vias publicas percorrèron lo país dins totes los sens. Al sègle V, s'i parlava la lenga latina.

Aqueste foguèt, se ditz, Sant Marcial qui, lo primièr, venguèt predicar l'Evangèli als Rutèns, en l'an 250. Al sègle IV, los crestians èran ja nombroses dins lo Roergue. Çaquelà, al sègle V, Ruth, la divinitat celtica, i èra encara adorada. Sant Amans entreprenguèt de convertir aqueste pòble. « Un jorn qu'aqueste sacrificaca a Ruth, ditz un istorian, Amans apareiguèt e li reprochèt son impietat e sos excèsses ; mas, vesent qu'al luòc de se rendre als esforces de son zèl entrava en furor contra ala, invoquèt lo Sénher, e tot d'un còp de nivoladas espesas s'amontetèron, lo trò grondèt, esclatèt, e l'odiós simulacri tombèt en pèças. » A aquesta vista, los Rutèns se jetèron als pès del sant e demandèron lo bateg. Çaquelà, en rendissent als Galeses lors dreches politics, l'emperaire Honorius lor aviá impausat de contribucions exorbitantas. Amans rescatèt los Rutèns d'aqueste tribut. Aquesta sollicitud acabèt de li ganhar los còrs.

[Modificar] Comtat de Roèrgue e comtat de Rodés

Aprèp aver fach partida de la província romana d'Aquitània primièra, lo Roèrgue foguèt destacat per Carles lo Calv del ducat d'Aquitània e plantat en comtat al profit d'una branca cadeta de l'ostal de Tolosa. A la mòrt de la comtessa Joana de Tolosa, filha del darrièr comte de Tolosa Raimon VII e esposa d'Anfós de Peitieus, fraire de sant Loís de França, lo Roèrgue foguèt incorporat a la corona de França.

L'arribada dels Capecians provoquèt l'abandon de la vièlha senescalcia de Najac, fidèla a la dinastia ramondina, al profièch d'una vila novèla : Vilafranca de Roergue. La capitala de la província foguèt transferida a Rodés, mai centrala, qu'aprèp la Revolucion.

Amb aquò, una partida del Roergue, qu'avià estada daissada en "gage" per lo comte de Tolosa Raimon de Sant Gèli al vescomte de Milhau abans de partir a la crosada, foguèt a l'origina del comtat de Rodés que passèt als Armanhacs e que foguèt restacatat a la corona definitivament solament jos Henri IV, darièr comte de Rodés.

Los comtes de Rodés gaudissian de drèches regalencs, amb podér de far batre la monèda, de levar l'impost, de crear sergents, etc. A lor avenament al comtat, èran coronats per l'evesque de Rodés, assistit pel dom d'Aubrac e dels abats de Bonaval, de Bonacomba, de Lòc-Diu e de Bèluoc. Emai de las quatre castelanias, que gaitavan coma las claus de la província, possedissian dins lo Roèrgue prèp de vint-e-quatre castèls e un grand nombre de fiefs entre los quals dos vicomtats, Peirebruna e Cadars, e dotze baroniàs : Landorre, Estanh, Castelpers, Panat, Verdun sus Garona, Aliramont, Aurèla, Severac lo Castel, Calmont de Plancatge, Calmont d'Òlt e Brusca. Un senescal, un jutge del comtat, un jutge de las montanhas, quatre castelans e un jutge d'appaus i rendian justiça en lor nom.

[Modificar] Guèrras de Religions

Ja durent la crosada contra los Albigèses, lo Roèrgue avià vist la magèr part de la sia vilas, entre autras Milhau, Sant Antonin, Mur de Barrés, Laguiòla e Sévérac, ravagées per Simon IV de Montfort (1208-1214). Aquelas vilas meteissas foguèron las primièiras a se declarar per la Reforma dins lo Roèrgue. I agèt lèu d" eglisas reformadas a Espalhon, a Vilafranca, a Sant Africa, a Villeneuve, a Peirussa, a Compeire, a Sant Leons, etc. Puèi, la persecucion se'n trajant, los protestants prenguèron las armas. D'aqui una longua e sanglanta guèrra que las furors de la Ligua amenaçavan de perpetuar dins aqueste país, e dins la quala moriguèron mai de dètz-e-uèch mila protestants o catolics, sens comptar las glèisas que foguèron pilhadas e devastadas, les vilas e los vilatges saquejats o destrusits. A l'avenament de Enric IV, aqueste país retrobèt enfin la tranquilitat.