Brå stratosfærisk oppvarming
Frå Wikipedia – det frie oppslagsverket
Brå stratosfærisk oppvarming er eit fenomen der polarvirvelen med vestavind på nordlege halvkule om vinteren brått (dvs. i løpet av eit par dagar) blir mykje svarkare eller til og med skiftar retning, i tillegg til ein temperaturauke på fleire titals grader Celsius i stratosfæren. Om vinteren oppstår det vanlegvis fleire mindre oppvarmingar på nordlege halvkule, med større oppvarmingar omlag annakvart år. Ein av årsakene til at den stratosfæriske oppvarminga skjer på nordlege halvkule er landmassane og store temperaturkontrastar mellom land og hav skapar lange rossbybølgjer i troposfæren. Desse bølgjene forplantar seg opp til stratosfæren og bryt saman her. Dette fører til at straumen i dette nivået går saktare, noko som igjen fører til oppvarminga. Det kan derimot òg skje liknande femonen på sørlege halvkule.
Det er ein samanheng mellom brå stratosfærisk oppvarming og den kvasibiennale oscillasjonen (QBO) over ekvator. Når QBO er i ein fase med austleg vind fører dette til at rossbybølgjene som forplantar seg oppover blir forsterka i polarvirvelen, og får ein større vekselverknad med luftstruamen i dette nivået. Det eksisterar altså ein statistisk signifikant ubalanse mellom fasen til QBO (austleg eller vestleg vind) og kor ofte den brå stratosfæriske oppvarminga skjer.
