Watergraafsmeer
Watergraafsmeer is een voormalig stadsdeel van de gemeente Amsterdam, in 1998 met stadsdeel Oost samengegaan in stadsdeel Oost/Watergraafsmeer. Voor 1 januari 1921 was het een zelfstandige gemeente met zo'n tienduizend inwoners.
Watergraafsmeer bestaat grotendeels uit een polder, die vroeger "Watergraftsmeer" heette (graft = gracht). De polder is ontstaan in 1629 na droogmaking van het Diemermeer, dat de verbinding vormde tussen de Amstel en het Nieuwe Diep. Op 5 maart 1651 brak echter de dijk tussen de Zuiderzee en het Nieuwe Diep, de Diemerzeedijk, waarna ook de polderdijk brak en de Watergraafsmeer onderliep. Het volgende jaar was de polder weer drooggemalen. De Watergraafsmeer behoort nu tot de laagstgelegen delen van Amsterdam. In de 17e en 18e eeuw bouwden veel welgestelde Amsterdammers buitenplaatsen in de Watergraafsmeer. De belangrijkste wegen zijn de Middenweg en de Kruislaan die de polder in vier bijna gelijke delen verdelen. In de 20e eeuw zijn ook de Gooiseweg en de Ringweg Oost (A10) in de Watergraafsmeer aangelegd.
In de Watergraafsmeer lag het stadion De Meer van voetbalclub Ajax, dat tot 1996 in gebruik was. De beroemdste speler van Ajax, Johan Cruijff, groeide op in het nabijgelegen Betondorp, een buurt in de Watergraafsmeer die echter officieel "Tuindorp Watergraafsmeer" heet. Ook de schrijvende gebroeders Gerard Reve en Karel van het Reve groeiden op in Betondorp.
Voorts zijn er in de Watergraafsmeer veel sportvelden en volkstuinparken, waardoor dit deel van Amsterdam nog steeds een groen karakter heeft behouden. De kunstijsbaan Jaap Edenbaan bevindt zich aan de Kruislaan. Ook de grootste begraafplaats, de Nieuwe Oosterbegraafplaats ligt in deze polder.
De Watergraafsmeer wordt door twee spoorlijnen doorsneden: Amsterdam – Utrecht (geopend in 1843) met sinds 1939 het Amstelstation en de in 1874 geopende spoorlijn Amsterdam – Hilversum – Amersfoort. Hieraan ligt sinds 1939 een groot rangeerterrein, nu in gebruik als opstelterrein voor rijtuigen, en een werkplaats van NedTrain.
Tussen 1881 en 1939 reed de Gooische Stoomtram aka de 'Gooische Moordenaar', vanaf het Weesperpoortstation via de Middenweg door de Watergraafsmeer naar Diemen en verder naar Muiden, Naarden, Laren en Hilversum. Het gebouw van de oude stoomtramremise aan de Middenweg herinnert hier nog aan. Sinds 1940 onderhoudt tramlijn 9 de verbinding tussen het centrum van Amsterdam en de Watergraafsmeer, in 1990 werd deze verlengd naar Diemen.
Sinds het einde van de 20e eeuw vindt er grootschalige nieuwbouw plaats. Enkele hoge gebouwen, eerst de Rembrandttoren, nadien gevolgd door de Breitnertoren en de Mondriaantoren, verrezen aan de westelijke rand van de Watergraafsmeer. In het oostelijk deel van de polder ligt het Science Park Amsterdam.
[bewerk] Boek over de Watergraafsmeer
- 350 Jaar Watergraafsmeer, door J.H. Kruizinga, Uitgave Buijten & Schipperheijn/Repro-Holland, Amsterdam/Alphen aan den Rijn, 1979)
