Puntstempels Nederlands Indie
Dit artikel is nog niet gereed voor Wikipedia
Dit artikel voldoet nog niet aan de conventies van Wikipedia. Om die reden is het geplaatst op de lijst van pagina's die na twee weken misschien verwijderd worden, waar het na afloop van deze termijn opnieuw geëvalueerd wordt.
Pas als het artikel zo is verbeterd en aangepast dat het wel binnen Wikipedia past, kan dit sjabloon verwijderd worden. Geef dit aan op de lijst door het toevoegen van de reden. (↓)
In navolging van Nederland werd in 1873 ook in Indië besloten het puntstempel in te voeren. De aankondiging stond in circulaire nr. 50 van 1873, bij beschikking van de Directeur der Burgerlijke Openbare Werken, No. 1015 P van 18 september 1873. Deze circulaire bevatte tevens de namen van de postkantoren, die de puntstempelnummers 1 tot en met 65 zouden krijgen.
De puntstempels werden op 1 januari 1874 ingevoerd. De ingebruikneming van het puntstempel betekende dat de Indische Posterijen nu over een echt vernietigingsstempel konden beschikken. Het doel was uiteraard het frauduleus hergebruik van postzegels tegengaan.
Puntstempels zijn alleen door postkantoren, de postagentschappen te Singapore en Penang, alsmede het Expeditiekantoor op de mailstomer gebruikt. In totaal zijn 120 nummers bekend, die door 131 postkantoren zijn gebruikt tussen 1874 en medio 1893. Bovendien heeft Karanganjar van 13 oktober 1879 tot eind 1881 abusievelijk nummer 69 in plaats van 96 gebruikt.
Het is onbegrijpelijk, dat nummer 116 gelijktijdig door Boeleleng en Gombong is gebruikt en nummer 117 door Bangkalang en Bindjei. De officiële intrekking van de puntstempels werd aangekondigd bij circulaire nr. 29 van 1 april 1893. Geleidelijk hebben na april 1893 de postkantoren de puntstempels met de dagtekeningstempels (rond- en kleinrondstempel) omgeruild voor het vierkantstempel .
De stempels waren van brons of messing gemaakt en daardoor aan slijtage onderhevig. Voor de grotere postkantoren zijn er daardoor verschillende stempels aangemaakt en ontstonden er dus typen. In de literatuur vinden we illustraties van de verschillende typen in:
- De puntstempels van Nederland en Nederlandsch Indie door D.C. Hogerdijk; - De poststempels Nederlands Indie 1864-1950 door P.R. Bulterman; - De Postzak nr. 153 De puntstempels van Nederlands Indie door P.R. Bulterman Geen van de auteurs is overtuigd van de volledigheid van de geillustreerde opsomming van typen. Zij verwachten dat er in de toekomst nog meer gevonden zullen worden.
Naast de verschillende stempeltypen komen er ook slijtage veranderingen voor, die in het bijzonder door Bulterman in De Postzak nr. 153 zijn uitgewerkt. Maar ook in deze opsomming zijn ongetwijfeld lacunes. Bulterman wijst er ook op dat slijtage kan worden herkend aan de minder scherpe vormen van de punten (die daardoor dikker worden) en de kleiner wordende cijfers. Daarnaast ontstonden er verschillen door:
- Trillen of verschuiven van de stempel tijdens de afstempeling; - De mate van kracht die bij het afstempelen werd gebruikt; - De ondergrond tijdens het afstempelen; - De aard van het stuk (soort papier); - De hoeveelheid inkt op de stempel; - De aanwezigheid van vuil op de stempel; - Het afbreken van stukken van de stempel.
Zwart was de voorgeschreven kleur voor de puntstempels. Echter niet alle postkantoren hielden zich aan dit voorschrift. Zo zijn er afdrukken bekend in Violet, Blauw-blauwgroen en Rood.
De puntstempels komen voor op de volgende emissies:
- Koning Willem III 1864 en 1868 (zeer zeldzaam) - Koning Willem III 1870 - Cijfertype 1883 - Koningin Wilhelmina 1892 20, 25 en 50 cent (zeldzaam) - Port 1874 - Port 1882 - Port 1892 16a 10 cent en 18a 20 cent (twijfelachtig)
Enveloppen met Koning Willem III als zegelbeeld (volgens Geuzendam):
- Koning Willem III in rechthoek 10 cent roodbruin 1878/79 - Koning Willem III in rechthoek 20 cent ultramarijn 1878/79 - Koning Wllem III in rechthoek 25 cent violet 1878/79 - Envelop nr. 1 met zwarte overdruk "Briefomslag tien cent" in 3-regelige herhaling schuin over het zegelbeeld 1881 - Envelop met overdruk als nr. 4, maar met spitse i.p.v. ronde achterklep 1881 - Koning Willem III in ovaal 10 cent roodbruin 1883/88 - Koning Willem III in ovaal 12 1/2 cent grijs 1883/88 - Koning Willem III in ovaal 15 cent geelbruin 1883/88 - Envelop nr. 3 met zwarte handstempel opdruk "15" 1888
Briefkaarten (volgens Geuzendam):
- Koning Willem III met omranding 5 cent violet 1874/84 - Koning Willem III met omranding 5+5 cent links of rechts (antwoord betaald) 1874/84 - Koning Willem III met omranding 12 1/2 cent grijs - Briefkaart nr. 3 met blauwgroene opdruk "5" 1879 - Koning Willem III zonder omranding 7 1/2 cent bruin op roomkleur 1879 - Koning Willem III met omranding 5 cent groen 1885 - Koning Willem III met omranding 7 1/2 cent bruin op wit 1885 - Cijfer in cirkel 5 cent groen 1887 - Cijfer in cirkel 7 1/2 cent bruin 1887 - Cijfer in cirkel 5 cent blauw op lichtblauw 1889/90 - Cijfer in cirkel 5+5 cent blauw op lichtblauw 1889/90 - Cijfer in cirkel 7 1/2 cent karmijn op rose 1889/90 (twijfelachtig) - Cijfer in cirkel 7 1/2+7 1/2 cent karmijn op rose 1889/90 (twijfelachtig)
