Pragmatiek (taalkunde)

Pragmatiek is de tak van de semiotiek en de taalkunde die de relatie tussen tekens of taaluitingen en hun gebruikers bestudeert. Maar van pragmatiek zijn er ook andere definities. De pragmatiek heeft raakvlakken met de sociolinguïstiek, en de scheidslijn tussen de semantiek en de pragmatiek van natuurlijke taal is niet altijd scherp te trekken. Verschijnselen die door de pragmatiek worden bestudeerd zijn onder meer taalfuncties, deixis, presupposities, maximes en implicaturen.

Als een uitspraak als:

Het is koud

puur semantisch bekeken wordt, zou bijvoorbeeld de waarheidswaarde van de propositie op 0 of 1 kunnen worden gesteld, afhankelijk van welke temperatuur er in de ruimte heerst, en welke temperatuur algemeen als koud wordt ervaren. Een pragmatische analyse zou bijvoorbeeld afhankelijk van de context de informatie kunnen inhouden dat de kachel hoger gezet moet worden of een deur of raam gesloten moet worden en bestudeert dus het effect dat de spreker met de taaluiting probeert te bewerkstelligen.

Een ander voorbeeld is de uitspraak:

Wanneer ben jij ermee opgehouden jouw vrouw te slaan?

Deze uitspraak heeft als presuppositie dat de toegesprokene zijn vrouw ooit heeft geslagen. Toen presidentskandidaat Dukakis tijdens een debat werd verweten:

He's a l-i-b-e-r-a-l

waarbij het woord liberal zo werd uitgesproken alsof het een scheldwoord was of een vies woord was, zou het bestuderen van wat nu eigenlijk het effect was van die uitspraak, binnen de pragmatiek vallen.