Nederlands namenrecht
Het Nederlands namenrecht bevat de regels voor de naamgeving van personen met de Nederlandse nationaliteit en de behandeling van persoonsnamen in Nederland.
In Nederland, en de meeste andere westerse talen bestaat iemands volledige naam uit zijn of haar voornaam of voornamen gevolgd door de achternaam.
Iemand die trouwt houdt zijn of haar achternaam, maar krijgt in Nederland het recht om de achternaam van de echtgenoot (of echtgenote) te gebruiken of een combinatie van beider achternamen, met een streepje ertussen. Het was tot ver in de twintigste eeuw gebruikelijk dat vrouwen de naam van hun echtgenoot op deze manier aannamen. De oorspronkelijk eigennaam van een getrouwde vrouw wordt vaak de meisjesnaam genoemd.
In de Gemeentelijke Basisadministratie (GBA) kan men zijn voorkeur laten vastleggen.
Onder voorwaarden kan men de naam van de ex-echtgenoot ook na een echtscheiding blijven gebruiken, maar dit is niet erg gebruikelijk.
Inhoud |
[bewerk] Naam van de moeder
Als de vader niet bekend is, of de moeder of vader wenst dat hij onbekend blijft, zoals bij BOM-moeders, dan krijgt het kind de achternaam van de moeder.
[bewerk] Keuze van de achternaam
Tegenwoordig mogen ouders in Nederland bij hun eerstgeboren kind kiezen voor de familienaam van de vader of de moeder. Kinderen van ongehuwde ouders of geregistreerde partners kunnen alleen de naam van de vader krijgen als deze het kind juridisch heeft willen en kunnen erkennen. Latere kinderen krijgen dezelfde achternaam als hun oudste broer of zus.
Als ouders niet kiezen krijgen de kinderen van gehuwde ouders automatisch de naam van de vader. Kinderen van ongehuwde ouders of geregistreerde partners krijgen automatisch de naam van de moeder.
[bewerk] Naamswijziging
Het is mogelijk de achternaam te laten veranderen, maar dat mag alleen als er een goede reden voor is. Die reden kan bijvoorbeeld zijn dat de huidige achternaam als beledigend of aanstootgevend wordt gezien zoals Poepjes of Dutroux of omdat men vindt dat de huidige achternaam te vaak voorkomt.
Bij naturalisatie kan een immigrant onder bepaalde voorwaarden een nieuwe Nederlandse achternaam kiezen.
[bewerk] Naamswijziging kinderen
Veel verzoeken tot naamswijziging van kinderen hangen samen met relatieproblemen van hun ouders. Na een relatiebreuk bestaat er bij de ouder die het eenhoofdig gezag heeft verkregen (meestal de moeder) soms de wens om het kind haar naam, of de naam van een nieuwe partner te geven. Voor de andere ouder, meestal de vader, kan een dergelijk verzoek als een ontkenning van zijn vaderschap voelen.
De regels voor naamswijziging in dit soort situaties zijn recent gewijzigd. In de nieuwe regels is de leeftijd van het kind doorslaggevend. Voor een kind onder de 12 jaar is wijziging zonder instemming van de andere ouder zeer moeilijk. Voor een kind boven de 12 jaar wordt het in principe toegewezen als het kind dat zelf wil, ook tegen de wens van de andere ouder in.
In nieuw samengestelde gezinnen kan men opteren om de achternaam van de (nieuwe) vader toe te passen op de gemeenschappelijke kinderen. Daartoe geldt een regeling die vergelijkbaar is met adoptie door de nieuwe vader.
[bewerk] Samengestelde geslachtsnamen
Sommige families hebben een zogenaamde samengestelde geslachtsnaam, of 'dubbele' naam. Bij een adellijke familie werd vaak aangegeven tot welk onroerend goed zij behoorde. Soms werd er per familietak aan ander landgoed aangegeven. Een voorbeeld is de familie Bentinck, waar we de geslachten Bentinck tot Buckhorst en Bentinck van Schoonheten kennen. Dragers van zo'n dubbele naam worden vaak aangesproken met alleen de eerste naam (met weglating van het onroerend goed).
Veel dubbele namen van (meestal) niet-adellijke families zijn in de 19e eeuw ontstaan door het doorgeven van moedersnaam als voornaam. Door inadequaat handelen van de burgerlijke stand en onduidelijkheid van de geboorteakte, waar geen duidelijk onderscheid gemaakt werd tussen voor- en achternaam, werd de voornaam later ten onrechte (omdat geen toestemming werd gevraagd) als dubbele geslachtsnaam gevoerd. Bijvoorbeeld, de familie Fentener van Vlissingen heette in de 18e eeuw Van Vlissingen. De in 1794 geboren zoon van Cornelis van Vlissingen en Maria Fentener, Pieter, kreeg als tweede voornaam 'Fentener', en deze dubbele naam is door nazaten van Pieter als geslachtsnaam gevoerd. Dragers van zo'n dubbele naam worden vaak aangesproken met alleen de tweede naam; in het voorbeeld dus met Van Vlissingen.
Volgens het KNAW Meertens Instituut geldt "Het blijkt dat in Nederland 4850 dubbele geslachtsnamen voorkomen, welke gedragen worden door in totaal ongeveer 41.000 personen. Ten aanzien van 1400 van die namen is inmiddels komen vast te staan, dat zij rechtmatig worden gedragen door ongeveer 7500 personen. Voor 113 der overige dubbele geslachtsnamen, gedragen door 1350 personen, is door den Hoogen Raad van Adel tot rectificatie geadviseerd. De overige 3320 dubbele geslachtsnamen worden blijkbaar onrechtmatig gevoerd."
Het is nog steeds mogelijk om via een geslachtsnaamwijziging (via het Kabinet der Koningin) bij het uitsterven van een familietak van moederszijde deze naam toe te voegen aan de familienaam. In theorie is het mogelijk om een lange reeks van namen te krijgen.
