Mos maiorum
Mos Maiorum is een term uit het Latijn die zede van de voorouders betekent.
In de eerste eeuwen van de Romeinse republiek werden alle aspecten van het Romeins leven beheerst door een geheel aan overgeleverde gebruiken en ongeschreven wetten van de voorouders van de Romeinen: mos maiorum:"De zede van de voorouders". Omdat in het begin van hun geschiedenis de Romeinen nog geen geschreven wetten hadden, basseerden ze zich op de overgeleverde wetten van hun voorouders (traditio), want uit hún leven en denken putten zij de moraal die Rome groot moest maken. Ze keken op naar voorbeeldige en heldhaftige voorouders, naar hun kwaliteiten en deugden en bewonderden vooral de vermeende zuiverheid en strengheid van de zeden.
Uit de oude gewoonten groeide het beeld van een "ideale Romein". Dit ideaalbeeld omvatte volgende waarden:
- pietas: eerbied en liefde voor goden, familie en vaderland.
- virtus: dapperheid
- disciplina: discipline
- constantia: vastheid van karakter
- industria: nijverheid
- clementia: mildheid
- fides: trouw
- firmitas: sterk karakter
- frugalitas: eenvoud
Het belang van de gemeenschap ging in ieder geval boven het belang van de enkeling.
[bewerk] Voorbeelden
Een paar voorbeelden van zulke ideale Romeinen die het nageslacht ten voorbeeld werden gehouden zijn:
Manlius, onthoofde zijn zoon omwille van niet navolgen van bevelen.
Regulus, werd gevangengenomen door de Carthagers en naar Rome gevoerd met een paar onderhandelaars, nadat hij had gezworen dat hij zou terug keren als de Romeinen geen krijgsgevangenen wilden ruilen voor hem. Hij hield zijn woord en keerde terug, hoewel hij wist dat hij zwaar gefolterd zou worden.
Mucius Scaevola, liet zijn hand volledig verteren door het vuur in het bijzijnde van de Etruskische koning die Rome belegerd had.
De mos maiorum verdween stilaan door het rijkdom en andere culturen die Rome binnenstroomden door de veroveringen van de Romeinen. Ook interne problemen, zoals corruptie en egoïsme zorgden voor het niet naleven van de zede. Dit leidde echter juist tot een verdere idealisering ervan en een actieve bevordering vanwege de overheid, vooral tijdens Keizer Augustus.
Mos maiorum had in ieder geval nog voorstanders (laudator temporis actis), de bekendste ervan was M. Porcius Cato (° 234 v.C.)
Tijdens de Renaissance werden in Europa de Oud-Romeinse waarden weer herondekt en als voorbeeld genomen. Vooral bij het onderwijs gebruikte men ze als een ideale norm waaraan de leerling zich moest aanpassen om een nuttig burger te worden.
De moderne geschiedschrijving heeft de historische juistheid van het verschijnsel in twijfel getrokken. Men meent nu dat de echte vroege Romeinen heel wat minder deugdzaam waren dan later werd voorgesteld.
