Metonymie
Een metonymie (ook: overnoeming of metoniem) is als stijlfiguur een beeldspraak waarbij een woord niet verwijst naar zijn originele referent, maar naar een referent die daarmee in een zogenaamde contiguïteitsrelatie staat. Anders gezegd: in een vergelijking tussen het beeld en het bedoelde zit geen overeenkomst. Men onderscheidt o.a:
- de pars pro toto (Latijn: deel voor geheel) of synekdoche
- even de neuzen tellen
= personen (een persoon is geen neus) - een goede boterham verdienen
= inkomen - roodborstje
- even de neuzen tellen
- de totum pro parte (Latijn: geheel voor deel)
- Nederland won van Duitsland
= 11 voetballers - de kaars brandt
= het vet in het topje van de pit
- Nederland won van Duitsland
- de abstractum pro concreto
- het kantoor gaat een dagje uit
= het personeel
- het kantoor gaat een dagje uit
- de concretum pro abstracto
- hij staat in vuur en vlam
= verliefd
- hij staat in vuur en vlam
- de relatie maker-gemaakte
- wij hebben een Herman Brood boven de bank
= een schilderij gemaakt door HB - dat zoeken we op in de Van Dale
= het woordenboek
- wij hebben een Herman Brood boven de bank
- de relaties merknaam-product of bedrijfsnaam-product (dit noemt met ook een eponiem, indien het de naam draagt van de persoon die het heeft uitgevonden of ontwikkeld)
- aspirine
- Coca Cola
- Pringles
- de relatie plaats-product (dit noemt men ook een geoniem)
- wil je nog een glaasje bordeaux
= wijn uit de omgeving van Bordeaux
- wil je nog een glaasje bordeaux
- de relatie godheid-machtsgebied
- hij gaf zich over aan Venus
= de liefde
- hij gaf zich over aan Venus
- de relatie stof-object
- hij dronk uit een glas
= een beker van glas - een blikje
- hij dronk uit een glas
Een beeldspraak waarbij een relatie bestaat tussen het beeld en het bedoelde is een metafoor.
