Metonymie

Een metonymie (ook: overnoeming of metoniem) is als stijlfiguur een beeldspraak waarbij een woord niet verwijst naar zijn originele referent, maar naar een referent die daarmee in een zogenaamde contiguïteitsrelatie staat. Anders gezegd: in een vergelijking tussen het beeld en het bedoelde zit geen overeenkomst. Men onderscheidt o.a:

• de pars pro toto (Latijn: deel voor geheel) of synekdoche
  • even de neuzen tellen
    = personen (een persoon is geen neus)
  • een goede boterham verdienen
    = inkomen
  • roodborstje
• de totum pro parte (Latijn: geheel voor deel)
  • Nederland won van Duitsland
    = 11 voetballers
  • de kaars brandt
    = het vet in het topje van de pit
• de abstractum pro concreto
  • het kantoor gaat een dagje uit
    = het personeel
• de concretum pro abstracto
  • hij staat in vuur en vlam
    = verliefd
• de relatie maker-gemaakte
  • wij hebben een Herman Brood boven de bank
    = een schilderij gemaakt door HB
  • dat zoeken we op in de Van Dale
    = het woordenboek
• de relaties merknaam-product of bedrijfsnaam-product (dit noemt met ook een eponiem, indien het de naam draagt van de persoon die het heeft uitgevonden of ontwikkeld)
  • aspirine
  • Coca Cola
  • Pringles
• de relatie plaats-product (dit noemt men ook een geoniem)
  • wil je nog een glaasje bordeaux
    = wijn uit de omgeving van Bordeaux
• de relatie godheid-machtsgebied
  • hij gaf zich over aan Venus
    = de liefde
• de relatie stof-object
  • hij dronk uit een glas
    = een beker van glas
  • een blikje

Een beeldspraak waarbij een relatie bestaat tussen het beeld en het bedoelde is een metafoor.