Links en rechts (richting)
Boven |
||
|---|---|---|
Links |
 Rechts |
|
 Onder |
Links en rechts zijn aanduidingen om een richting aan te geven. De woorden links en rechts kunnen ook een positie aangeven, mits het duidelijk is ten opzichte waarvan iets links of rechts staat.
Het nevenstaande diagram toont de betekenis van de termen links en rechts:
Inhoud |
[bewerk] Inleiding
De betekenis van de aanduidingen links en rechts zijn afhankelijk van:
- de kijkrichting
- het bekend zijn van wat onder en wat boven is.
Dit kan als volgt geïllustreerd worden. Als je het bovenstaand diagram met een viltstift op een ruit zou tekenen, en je zou vanaf de andere kant op de ruit kijken, dan lijkt het woord 'Links' rechts te staan (in spiegelbeeld).
Over het algemeen is de rechterkant van een persoon, de rechterkant bekeken vanuit het perspectief van die persoon. Ook bij voertuigen is de rechterkant vanuit het perspectief van degene die zich in het voertuig bevindt. Bij gewone voorwerpen die een voorkant hebben en waar alleen tegenaan gekeken kan worden is de rechterkant vanuit het perspectief van de toeschouwer.
[bewerk] Voorbeelden
Uw eigen rechteroog is aan dezelfde kant als uw rechterhand. Als de oogarts naar uw rechteroog kijkt, is dat nog steeds uw rechteroog (maar voor de oogarts links).
De rechterkoplamp van een auto zit rechts wanneer u zelf in de auto zit en vooruit in de rijrichting van de auto kijkt.
De rechterkant van een schilderij zit rechts wanneer u er tegenaan kijkt.
[bewerk] Andere aanduidingen van richting
Soms is het lastig dat de betekenis van de woorden links en rechts afhangen van de stand van de spreker of de luisteraar. Daarom zijn er andere aanduidingen die uitgaan van een referentiekader los van de kijkrichting.
[bewerk] Stuurboord, bakboord
Aan boord van schepen, is bakboord de linkerkant, als je in het vaartuig naar de voorkant (boeg) kijkt. De andere kant is stuurboord. Als je op een groot schip een rondje loopt, is rechts steeds weer een andere richting, maar bakboord blijft de linkerkant van het schip. Ook in vliegtuigen en ruimteschepen worden deze termen gebruikt. Schepen en vliegtuigen hebben aan bakboord een rood navigatielicht en aan stuurboord een groen navigatielicht. Mocht een schip geen onderscheidbare voor- of achterzijde hebben, ligt de 'virtuele boeg' aan de zijde waarheen de stuurman kijkt tijdens de bediening van zijn stuureenheid.
Een ezelsbruggetje om bakboord en stuurboord uit elkaar te houden is het woordje gras: Groen Rechts Aan Stuurboord.
Let op: In een roeiboot zit de roeier met zijn rug naar de boeg en heeft dus in zijn LINKERhand de riem van stuurboord (GROEN) en in zijn RECHTERhand de riem van bakboord (ROOD).
[bewerk] Hot, haar
Koetsiers spreken van 'hot' (rechts) en 'haar' (links).
[bewerk] Jardin, cour
In theaterjargon is jardin (Frans voor 'tuin') de linkerkant van het toneel, gezien vanuit de zaal. De andere kant van het toneel heet cour (binnenplaats). Dat maakt het voor een regisseur eenvoudiger om aanwijzingen te geven aan toneelspelers en decorbouwers, voor wie de woorden rechts en links niet altijd duidelijk zijn.
[bewerk] Hooi, stro
Het verhaal gaat van de boerenjongens die in dienst moesten en het verschil tussen links en rechts niet wisten. Men bond ze een bosje stro op de linkerarm en een bosje hooi op de rechter, want dat verschil wisten ze wel. Daarom zegt men wel eens schertsenderwijs 'hooi' en 'stro' tegen iemand die moeite heeft met het verschil tussen links en rechts.
[bewerk] Kleurcodes
Hierboven werd al geschreven dat vliegtuigen en schepen aan de rechterzijde een groene en aan de linkerzijde een rode lantaarn voeren. Dezelfde kleuren worden gebruikt in de stereofotografie. Moet een stereofoto worden bekeken door een bril met een rood en een groen (of blauw) glas, dan komt het rode glas links. Het is voor een stereofotograaf belangrijk dat hij zijn dia's markeert, en hiervoor wordt dezelfde kleurcode gebruikt: een rode stip op de linkerdia en een groene stip op de rechterdia.
Bij de kabelverbinding voor audioapparatuur geldt een andere kleurcode. Meestal is het: rechts rood, links wit. Bij oudere apparatuur wordt nog wel van deze code afgeweken.
[bewerk] Noord, zuid, oost, west
De richtingen noord, zuid, oost en west zijn gedefinieerd op het aardoppervlak:
- Noord is in de richting van de Noordpool.
- Zuid is in de richting van de Zuidpool.
- Oost is de richting die haaks op de noord-zuid richting staat in de richting waar de zon opgaat.
- West is de tegenovergestelde richting als oost.
Deze termen geven overal op aarde een eenduidige richting aan, behalve op de beide polen. (Als je op de Noordpool bent, is elke richting "naar het zuiden").
Als je naar het noorden kijkt, is oost aan je rechterzijde, maar als je naar de hemel kijkt, met je voeten naar het zuiden, is oost aan je linkerzijde. Daarom wordt in een sterrenkaart het oosten links afgebeeld!
[bewerk] Herkomst van de woorden
Het woord "rechts" is afgeleid van 'recht' (in de betekenis van "zonder bochten"). "Links" heeft een soortgelijke afleiding, want het komt van een woord dat duidt op buigen. Tevens is het verwant met link (gevaarlijk). Links werd van oudsher verbonden met gevaar, ongunstigheid. Dat blijkt ook duidelijk het het Italiaanse woord voor links: 'sinistra'.
[bewerk] Links en rechts in het verkeer
Napoleon Bonaparte voerde in heel zijn rijk de regel in dat het verkeer rechts moest houden. Een mogelijke verklaring voor de voorkeur voor rechts rijden is, dat koetsiers van wagens met meerdere paarden bijvoorkeur links op de bok zaten, zodat ze hun zweep, die bijna alle koetsiers in hun rechterhand hielden, gemakkelijker konden gebruiken. In deze zitpositie hadden de koetsiers een beter zicht als ze tegenliggers aan de linkerzijde lieten passeren.
Het links rijden, zoals dat vandaag nog in het Verenigd Koninkrijk wordt toegepast, kwam voort uit het gebruik van ridders, die hun zwaard of lans het gemakkelijkste met de rechterhand hanteerden, en daarom een tegenligger het liefst aan die kant hielden.
Op 3 september 1967 schakelde Zweden over van het links rijden naar het rechts rijden. Op 2 april 1972 gebeurde hetzelfde in Nigeria en op 4 augustus 1974 in Ghana.
In Nederland lanceerde het Ministerie van Verkeer en Waterstaat begin 2006 de campagne "I Love Verkeersregels" met als belangrijk punt het onder de aandacht brengen van de noodzaak om zoveel mogelijk rechts te rijden op de snelweg. Uit onderzoek was gebleken dat velen het hinderlijk vonden wanneer automobilisten onnodig lang gebruik bleven maken van de linker rijstrook.
[bewerk] Het wegverkeer op aarde
De volgende tabel geeft aan in welke landen het verkeer links moet houden en waar rechts.
| Links | Rechts |
|---|---|
| Europa en Middellandse Zee | |
| Groot-Brittanië, Ierland, Kanaaleilanden, Malta, Cyprus | Rest van Europa (inclusief Gibraltar) |
| Midden Oosten | |
| Midden Oosten | |
| Voor-Indië | |
| Pakistan, India, Nepal, Bhutan, Bangladesh, Maldiven | Iran, Afghanistan, China, Rusland |
| Achter-Indië en Indonesië | |
| Thailand, Maleisië, Brunei, Indonesië, Hongkong | China (m.u.v. Hongkong) Myanmar, Laos, Cambodja, Vietnam |
| Azië (overig) | |
| Japan, Maleisië, Singapore, Brunei, Indonesië | Filipijnen, Taiwan, Korea |
| Australië | |
| Australië, Nieuw Zeeland | |
| Oceanië | |
| Cook Islands, Fiji, Kiribati, Nauru, Niue, Pitcairn, Solomon Islands, Tonga, Tuvalu | Frans Polynesië, Guam, Mariana, Marshall Islands, Micronesië, New Caledonia, Palau, Samoa, Vanuatu, Wallis & Futuna |
| Afrika | |
| Namibië, Zambia, Tanzania, Uganda, Kenya en landen ten zuiden daarvan. Ind. Oceaan: Mauritius, Seychelles Atl. Oceaan: St Helena, Ascension |
Angola, Zaïre, Burundi, Soedan, Ethiopië, Somalië en landen ten noorden daarvan. Ind. Oceaan: Madagascar, Comoren, Mayotte, Réunion Atl. Oceaan: Azoren, Madeira, Canarische Eilanden, Kaapverdië, Sao Tome & Principe |
| Amerika (continent) | |
| Suriname, (voormalig Brits) Guyana (Frans Guyana rijdt rechts) | Noord- en Zuid-Amerika met uitzondering van Suriname en Guyana |
| Amerikaanse eilanden | |
| Bermuda Bahamas, Turks & Caicos, Jamaica, Cayman Falklands |
Cuba, Haiti, Dominicaanse Republiek, Puerto Rico |
| Kleine Antillen (op volgorde van ligging) | |
| Amerikaanse en Britse Virgin Islands Anguila St Kitts&Nevis Barbuda Antigua Montserrat Dominica Saint Lucia St Vincent & Grenadines Barbados Grenada Trinidad & Tobago |
St Bartholomé St Maarten Saba en St Eustatius Guadeloupe Martinique Bonaire en Curaçao Aruba |
[bewerk] Rechtsdraaiend melkzuur
Rechtsdraaiend melkzuur is een stereo-isomeer van melkzuur. Zie ook optische isomerie.
