Letgallen (volk)

De benaming Letgallen (Letgaals: latgalīši soms latgali; Lets: latgalieši) of Lettigallen wordt meestal gebruikt voor een volk binnen oostelijk Letland in de gelijknamige historische regio Letgallen. Ze spreken een taal genaamd Letgaals, dat binnen Letland wordt gezien als een dialect van het Lets. De benaming kan slaan op alle inwoners van Letgallen, de Lets (waaronder Letgaals) sprekende inwoners van Letgallen of alleen op de Letgaals sprekende inwoners van Letgallen. Tenslotte kan het nog slaan op een prehistorische stam, die meestal wordt aangeduid als Lettigallen.

Inhoud

1 Naamgeving
2 Geschiedenis
- 2.1 Prehistorische stam
- 2.2 Huidig volk
3 Zie ook
4 Externe links

[bewerk] Naamgeving

De Letten noemen het volk "latgalīši" waarmee men onderscheid wil maken met een prehistorische stam genaamd latgaļi. Sommige Letgallen, vooral Letgaalse nationalisten en leden van de afscheidingsbeweging, gebruiken deze laatste benaming echter ook voor zichzelf om zich te onderscheiden als nationale of culturele etnische groep. Hiernaast bestaat de benaming čangaļi (afgeleid van een roman), waarmee de Letgallen zich onderscheiden van de Letten, die zij "čiuļi" noemen. De naam "latgalieši" stamt uit het begin van de 20e eeuw. Daarvoor werd het volk lange tijd aangeduid als "Vitebsk Letten" (Letgaals: vitebskīši) of "Inflanten" (Letgaals: inflantīši).

[bewerk] Geschiedenis

[bewerk] Prehistorische stam

De Letgallen (Lettigallen) waren een Baltische stam die zich vestigde in Finse gebieden en zich later met enige mate vermengde met de Slaven. Ze sproken Letgaals, dat later een gedeelte van de basis vormde voor het Lets. Dit dialect wordt nog steeds gesproken door een groot aantal oudere Letgallen en kent een gestandaardiseerde geschreven vorm. Sommigen beschouwen het daarom als een aparte taal.

[bewerk] Huidig volk

Tussen de 10e en 12e eeuw was de regio Letgallen onderdeel van de landen Jersika, Atzele en Tālava en omvatte gebieden van het huidige Lijfland en Rusland. Samen met de rest van het huidige Letland werd het veroverd door de Duitse kruisvaarders van de Zwaardbroeders van Lijfland in de 13e eeuw en verenigd in Lijfland. In 1561 werd Letgallen echter geannexeerd door Polen en bij het verdrag van Oliva in 1620 viel de regio Letgallen samen met sommige andere gedeelten van Lijfland, niet toe aan Zweden, maar bleef onder Pools opperleenheerschap staan, waardoor het ook wel Pools Lijfland werd genoemd of Inflanten. Gedurende deze periode ontwikkelde het Letgaals zich onafhankelijk van het Lets en werd beïnvloed door het Pools. De Letgallen verschilden en verschillen in religieus opzicht van de andere volken in de overige 3 historische regio's van Letland; doordat de Reformatie er nooit heeft plaatsgevonden is het nog steeds katholiek. In 1772 werd Letgallen veroverd door het Russische Rijk en in 1831 begon een periode van Russificatie, waarbij het Letgaals was verboden. Dit verbod werd echter weer opgeheven in 1904, waarna een opleving ontstond van de cultuur van de Letgallen. In 1917 pleitten veel Letgaalse politici voor een hereniging met de rest van het toen onafhankelijke Letland tijdens het Congres van Rezekne, waarna in 1920 Letgallen uiteindelijk weer bij Letland kwam. Letgallen was in de onafhankelijksperiode (1920-1940) de enige regio in Letland met sterke regionale politieke partijen. De Letse overheid probeerde in die tijd vooral een gezamenlijke Letse cultuur te ontwikkelen, wat nog werd versterkt na de staatsgreep door Kārlis Ulmanis in 1934. Toch mocht de Letgaalse taal ook worden gebruikt. Er werden in die tijd boeken gepubliceerd in het Letgaals, er werd les in gegeven op sommige scholen en burgers konden voor het Letgaals kiezen bij de communicatie met de Letse overheid. Toen de Sovjet-Unie Letland weer binnenviel in 1940, verloor Letgallen de oostelijke burgerlijke parochies van het district Abrene. Dit gebied maakt nog steeds de facto deel uit van Rusland. De Sovjetperiode was rampzalig voor het Letgaals; publicatie in het Letgaals was verboden en het Lets en Russisch waren de enige erkende talen. Letgallen publiceerden hun boeken en periodieken daarom buiten de Sovjet-Unie. Tijdens de Derde Nationale Ontwaking eind jaren '80 werden weer geschriften gepubliceerd in het Letgaals in Letland, maar nog steeds zijn publicaties zeldzaam. De Letgaalse taal wordt vooral thuis gebruikt in rurale gebieden, terwijl het Lets vooral wordt gebruikt in de steden en in het officiële taalgebruik. Het Letgaals wordt enigszins beschermd door de Letse taalwet van 2000, waarin staat dat: "de staat garandeerd het behoud, bescherming en ontwikkeling van het geschreven Letgaals als een historische voor van de Letse taal."

Sommige Letgallen beschouwen zichzelf als een aparte etnische groep, maar de dominante gedachte is echter tegenwoordig dat de Letgallen een subgroep vormen van de Letten. Het is niet bekend hoeveel mensen zichzelf beschouwen als een afzonderlijke groep van de Letten omdat de Letse overheid in volkstellingen de Letgallen niet identificeert als een aparte groep.