Larense School
Van zohaast de Hollandse schilder Jozef Israëls, in 1870, het maritieme Scheveningen verlaat, om in Laren en het landelijke Gooi te gaan werken, heeft men het over de Larense School. De concentratie van kunstenaars aldaar zal stevig naam maken in de kunsthandel tot ca. 1914.
Zijn vrienden Albert Neuhuys en Anton Mauve volgden weldra. Hierop volgden Jacob Kever, Hendrik Valkenburg, Wally Moes, Etha Fles, Arina Hugenholtz en Tony Offermans.
Ook buitenlandse schilders kwamen in het lieflijke Gooi werken: Max Liebermann in 1884 voor het eerst, terwijl de Amerikaan William Henry Singer in Laren het landhuis "De Wilde Zwanen" liet optrekken, in 1911, dat na 2de wereldoorlog het "Singer Museum" zou worden.
Werkten de Larense schilders, ofschoon stijltechnisch verwant, wel los naast mekaar, toch ontstond, in 1903, onder impuls van Auguste Legras een gestructureerde Gooise schildersvereniging "De Tien". Ze zouden groepsexposities organiseren over het hele land, met het oog op het bereiken van een groter afzetgebied voor het werk van de leden. Derk Meeles, Toon De Jong, David Schulman en Emanuel Van Beever behoorden oa. ook tot dat tiental.
Over de geestdrift omtrent Laren, schreef Anton Mauve, op 3 juni 1882, aan zijn vrouw: "...'t Is aandoenlijk mooi hier, van een fijnheid van lijnen en lieflijke poëzie straalt uit alles, binnenhuizen, wegen, akkers, prachtige heide en boschjes en de menschen is van het liefste soort dat te bedenken is. ..."
Na 1898 kwamen ook Otto Van Tussenbroek en Evert Pieters in het Gooi werken, naast Bernard de Hoog, Hendrik Theo de Court Onderwater, Andre Broederlet, Salomon Garf, Frans Deutmann, Lucas Van der Tonge, Johan Albert Snoeck, Jacob Dooyewaard en Bernard Jean Corneille Pothast. Deze waren overwegend genreschilders onder invloed van Neuhuys. Meer "landschappers" waren dan weer Cornelis Vreedenburgh, Gerrit Willem van Blaaderen, Bernard Polfliet, Frans Langeveld en Ed van de Ven.
In Laren werkten toch enkele schilders, die stilistisch wel afweken van de voornoemden. Zo creëerden Co Breman en Ferdinand Hart Nibrig pointillistische landschappen, terwijl Gijs Bosch Reitz het bij gestileerde vormen hield. Johan Coenraad Heyenbrock leefde zich uit in fabriekstaferelen, terwijl Auguste Legras zich verdienstelijk maakte als schilder van dieren en Afrikaanse landschappen. Jan Pieter Veth was dan weer portretschilder en Douwe Komter legde zich toe op stillevens.
De discussie, in hoever de Larense School een nieuwe autonome schildersgroep was, dan wel een soort "nabloei" van de Haagse School, is door heel wat kunstcritici, zelfs door direct betrokkenen, nooit maar benaderend onder woorden gebracht.
De Haagse kwam wel 10 jaar vroeger aan bod en meerdere schilders (Jozef Israëls, Neuhuys, Anton Mauve oa.) hadden al een stevige Haagse-School-reputatie, toen ze in Laren terechtkwamen, na 1870. Het predicaat "Barbizon" hadden ze aan zee al dik verdiend. Trouwens, de Larense vestiging was bij de meesten voorafgegaan door een herhaald tijdelijk zomerverblijf in het Gooi.
Buitenlandse bronnen maken gewoon geen onderscheid en hebben het bvb. over het "Hollandse Barbizon" van Oosterbeek, als "thematische verlenging van de Haagse versie". (Karin Sagner-Düchting / La Peinture Impressionniste / Ingo F. Walther)
Ten opzichte van kunstvernieuwing, in navolging van het Franse Barbizon, met het plein-air-schilderen, had de Haagse wel de toon gezet en gebeurde te Laren aldus niks nieuws. De verf in tubes en lichtere opplooi-ezels waren aangewezen op dit soort directe-natuur-realisme. Wel bracht Laren de plattelandse onderwerpkeuze, tegenover het Haagse maritieme Impressionisme, met daarbij een kleurenoplichting door het toevoegen van goudgelen, roden en blauwen aan de grijze Haagse. Daarbij brachten de Larensen de opvallend specifieke verzachting, om niet te zeggen verdoezeling, van de sociaal harde levenssituaties in het landelijke Gooi van die tijd, bij het creëren van hun interieurscènes.
Of er nu sprake was van "scholen" ? Neen, als we de pure vernieuwing als norm aanvaarden en evenmin naar de structuren toe. De enige enigszins gestructureerde groep was de Larense "Tien" van Auguste Legras. Het ging in beide gevallen om een toevallige en vrijwillige concentratie van Haagse en/of Larense schilders, met een aanverwante werk- en stijltechniek, die, vooral te Laren, duchtig commercieel bespeeld werden door een internationaal erg levendige kunsthandel.
