Kalligrafie
Kalligrafie (uit het Grieks: kalos, mooi en grafein, schrijven) is de kunst van het schoonschrift. In China en Japan wordt kalligrafie nog steeds hoog gewaardeerd, en in Islamitische culturen bestaan talloze gekalligrafeerde versies van de Koran en worden gekalligrafeerde spreuken uit de Koran vaak in tapijten verwerkt of aan de muur gehangen.
In Europa werd het kalligraferen aanvankelijk uitgevoerd door slaven (Romeinse Rijk), later na de doorbraak van het christendom door monniken in kloosters. In de latere Middeleeuwen ontstonden er gilden voor kalligrafen en verluchters (zij maakten versieringen bij het letterwerk).
Na de uitvinding van de boekdrukkunst raakten deze beroepen langzamerhand overbodig. Sinds 1850 herleefde de belangstelling voor de kalligrafie. Eerst als hobby, maar de kalligrafie ontwikkelde zich als zelfstandige kunstvorm.
Vaak wordt bij het kalligraferen gebruikgemaakt van een 'brede pen', een pen die in dwarse richting een smalle, maar in lengterichting een brede streep trekt. De brede pen is afgeleid van de vorm van de rietpen (gebruikt op papyrus tot ongeveer 300 na Chr.) en de ganzeveer (gebruikt op perkament en vellum, vanaf ongeveer 300) die een vergelijkbaar schrijfgedrag heeft maar veel vaker in de inkt moet worden gedoopt en waarvan de lijn meer varieert met de hoeveelheid inkt die er nog op zit. Tegenwoordig wordt ook wel de trekpen als schrijfgereedschap gebruikt.
Door kalligrafen vaak gebruikte lettertypen zijn bijvoorbeeld: de Romeinse kapitaal, de middeleeuwse unciaal, de Karolingische minuskel (en de Gotische varianten daarvan), de cursief (Italic) en het kanselarijschrift.
In Nederland bevinden zich de belangrijkste (historische) collecties op het gebied van de kalligrafie in de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag en in de Bibliotheek van de Universiteit van Amsterdam. De UB Amsterdam beheert ook het Schriftmuseum J.A. Dortmond.
Aan de Haagse Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten vormt het schrijven een wezenlijk onderdeel van de opleiding tot letterontwerper. Deze methode is ontwikkeld door Gerrit Noordzij.
[bewerk] Literatuur
- Fons van der Linden, Over letters & schrift en de beginselen van het schrijven (1983)
- Karina Meister, Kalligrafie: een persoonlijke visie (1989)
- Frank Blokland, Kalligraferen: [de kunst van het schoonschrijven] (1990)
- Ton Croiset van Uchelen, Vive la plume: schrijfmeesters en pennekunst in de Republiek (2005). Uitg. t.g.v. de tentoonstelling Pennekunst. Vier eeuwen schoonschrijven in Nederland, gehouden in de UB Amsterdam van 23 september t/m 23 december 2005
- Gerrit Noordzij, The stroke: theory of writing (2005)
