Jules Verne

Jules Verne (8 februari 1828 – 24 maart 1905) was een Frans schrijver, en pionier in het sciencefiction genre.

Inhoud 1 Biografie 2 Toekomstvoorspeller 3 Analyse 4 Kritiek 5 Esperanto 6 Bibliografie 7 Literatuur 8 Externe links

[bewerk] Biografie

Verne werd geboren in Nantes, Frankrijk als oudste van de vijf kinderen van Pierre en Sophie Verne. Hij trouwde met Honorine de Viane, een weduwe die reeds twee dochters had. In 1861 kregen ze een zoon, Michel Jules Verne.

Zijn boek Cinq semaines en ballon (Vijf weken in een ballon) betekende in 1863 zijn doorbraak, en werd in verschillende talen gepubliceerd. Vanaf dat moment werden er jaarlijks twee of meer boekdelen van zijn hand gepubliceerd.

Verne overleed op 77-jarige leeftijd in Amiens.

[bewerk] Toekomstvoorspeller

Verne is vooral bekend als de schrijver die "de toekomst voorspelde". Hij beschreef in zijn boeken veel zaken die destijds als fantasie werden beschouwd, maar later in een indrukwekkend aantal gevallen werkelijkheid werden. Hij voorzag een reis naar de maan die iets meer dan 100 jaar later voor het eerst gerealiseerd werd tijdens het Apollo programma. Maar er zijn ook essentiële verschillen tussen dit boek en de ruimtevaart aan te wijzen. Zo worden de maanreizigers van Jules Verne afgeschoten met behulp van een reusachtig kanon en niet gelanceerd met een raket. De maanreizigers landden ook niet op de maan, maar vlogen er omheen om vervolgens terug te keren. Iets wat in het Apollo-programma al gebeurde met Apollo 8. Leuk weetje is dat de plaats van lancering ook op Cape Canaveral was en de plaats waar Apollo 11 neerkwam op aarde maar enkele kilometers verschilde met de kogel uit het boek van Verne.

Verder voorzag hij de langeafstandsreizen in luchtballonnen, hij voorzag de tochten van onderzeeboten onder het poolijs, etcetera.

Zijn gave om deze voorspellingen te doen berustte echter niet alleen op fantasie. Hij was zeer intelligent, was zeer goed op de hoogte van de technische ontwikkelingen van zijn tijd, deed degelijk onderzoek en paste wetenschappelijke logica toe.

Omdat het 19e eeuwse boeken zijn is de informatie soms achterhaald. Zo maken een aantal mensen in Hector Servadac een reis op een komeet. Terwijl de komeet van de aarde af beweegt, daalt de temperatuur niet verder dan 60 graden onder nul omdat Jules Verne veronderstelt dat dat het absolute nulpunt is. Later onderzoek heeft dat op 273,15 graden onder nul vastgesteld. En in Naar het middelpunt der aarde nemen de hoofdrolspelers een voorraad proviand en uitrusting mee die in werkelijkheid niet te tillen zou zijn geweest. In Van de aarde naar de maan voelen de reizigers steeds de zwaartekracht van de aarde, terwijl ze in werkelijkheid gewichtsloos zouden zijn geweest.

[bewerk] Analyse

Veel van Vernes romans kunnen worden beschouwd als populairwetenschappelijke aardrijkskunde of natuurkunde verpakt in een spannend avontuur en bevatten dus een educatief element, hoewel dit door de jeugdige lezer niet als zodanig zal worden ervaren. De vaardigheden van ingenieur Cyrus Smith hebben niet ten doel het leven van de kolonisten van Het geheimzinnige eiland te redden, maar zijn een praktische les in natuur- en scheikunde. Professor Lidenbrock onderneemt geen expeditie Naar het middelpunt der aarde om wetenschappelijk onderzoek te verrichten, maar om een populaire uiteenzetting van de geologie te geven. En de boosaardige ingenieur Robur de veroveraar gebruikt zijn helikopter niet om de president en de secretaris van de ballonvaardersclub te ontvoeren, maar om de lezer in te wijden in de geheimen van de aërodynamica.

Toch zijn de boeken van Verne niet louter spannende sciencefiction. Ze bezitten ook een volwassen humor, die zelfs nu nog actueel blijkt, zoals in De reis om de wereld in 80 dagen wanneer inspecteur Fix van de consul in Suez te horen krijgt:

"De paspoorten dienen immers nergens anders toe dan om een fatsoenlijk man in zijn bewegingen te hinderen en een schurk bij zijn vlucht behulpzaam te zijn!"

Nog actueler haast is de volgende conversatie uit Vijf weken in een luchtballon:

“Hinderpalen zijn er om overwonnen te worden," antwoordde Ferguson ernstig, "en wat de gevaren betreft, wie ter wereld kan gevaar ontvluchten? Er is altijd gevaar in het leven; het kan zeer gevaarlijk zijn, aan tafel te zitten of de hoed op het hoofd te zetten; je moet datgene, wat nog gebeuren moet, zien alsof het al gebeurd is, en wat er nu is moet je zien, alsof het nog gebeuren moet, want de toekomst is tegenwoordig erg dichtbij."

Zou Verne zelf benieuwd zijn geweest naar de vervulling van zijn profetieën? Een dialoog uit Het stoomhuis zou daar op kunnen duiden:

"Een rollend huis!" riep hij uit, "een huis dat tegelijk een rijtuig en een stoomboot is! De vleugels ontbreken er nog maar aan om het in een vliegtoestel te herscheppen en het luchtruim te doorklieven!"

"Dat zal de een of andere dag ook nog wel eens gebeuren, vriend Hod," antwoordde de ingenieur ernstig.

"Ik weet het, vriend Banks," antwoordde de kapitein niet minder ernstig. "Alles zal gebeuren. Maar wat toch niet gebeuren zal, is dat we over tweehonderd jaar nog in leven zijn om die wonderen te zien. Het leven is alle dagen wel niet even vrolijk, maar toch zou ik graag tien eeuwen willen leven, enkel uit nieuwsgierigheid!”

[bewerk] Kritiek

Het is niet verwonderlijk dat het werk van Verne, althans in Nederland, vrijwel alleen nog antiquarisch verkrijgbaar is. Het plechtstatige 19e-eeuwse taalgebruik in de beroemde blauwe bandjes van Elsevier, die voor het laatst begin jaren 80 zijn verschenen, past niet meer in deze tijd. Het zou zich ook niet met de huidige stand van het onderwijs in de Nederlandse taal verhouden en te moeilijk zijn. Een poging van de firma Loeb om het werk van Verne in een "moderne" vertaling uit te geven, strandde echter voortijdig bij boekhandel De Slegte, want de gedachte Verne te kunnen moderniseren berust op een dwaling; juist het taalgebruik verleent aan de verhalen authenticiteit. Hierbij moet wel opgemerkt worden dat zijn stijl in het Frans in onze tijd minder verouderd aandoet dan de Nederlandse vertalingen.

Een belangrijker bezwaar geldt echter de soms neerbuigende wijze waarop andere culturen in de boeken aan bod komen. De knecht van de voorzitter van de ballonvaardersclub in Robur de veroveraar wordt als volgt gekarakteriseerd:

"Frycollin was een neger, in Zuid-Carolina geboren. Hij had een groot, dom hoofd, dat met een lange nek op een ellendig magere romp stond. Hij was eenentwintig jaar en was dus nooit slaaf geweest, zelfs krachtens zijn geboorte niet. Maar dat hij daardoor meer waarde als mens zou hebben, kan gerust ontkend worden."

In de dagen van Verne was in Frankrijk sprake van sterke antisemitische tendensen, die vooral aan het daglicht traden door de Dreyfus-affaire. Ook Verne lijkt daar niet aan te ontkomen in de omschrijving van de Joodse personage Isaäc Habhabut in Hector Servadac:

"Klein, ziekelijk, met levendige maar valse ogen, een gebochelde neus, geelachtig baardje, ongekamde haren, grote voeten, lange en kromme vingers, vormde hij het zo bekende type van de sjacheraar, kruiperig en harteloos. Zo'n wezen moest door het geld worden aangetrokken als het ijzer door de magneet…"

Nu zouden tegen dergelijke teksten grote bezwaren bestaan. Vanzelfsprekend moet men ze plaatsen in het licht van de tijd waarin ze zijn geschreven. Het is echter twijfelachtig of de boeken van Verne tegenwoordig, zowel wat de vorm als de inhoud betreft, nog het succes zouden hebben dat ze tientallen jaren hebben genoten.

[bewerk] Esperanto

Verne stond ook bekend als Esperantist. Zijn boek ongepubliceerd tot 1993, bevat 50 pagina's van Esperanto in de passage Reizen van Studie. Daar zegt één van zijn helden: "Het Esperanto is het zekerste, snelste voertuig aan de beschaving". En hij zei tegen zijn entourage: "De sleutel tot een internationale taal, die wordt verloren in de Toren van Babel, kan in het gebruik van Esperanto worden teruggevonden".

[bewerk] Bibliografie

• 1851 Un drame au Mexique / Les premiers navires de la marine mexicaine; (Ned. vert.: 1878 'Een drama in Mexico')
• 1859 Voyage à reculons en Angleterre et en Écosse
• 1860 Paris au XXe siècle (eerst uitgegeven in 1994); (Ned. vert.: 1995 en 1997 'Parijs in de twintigste eeuw')
• 1862 Le comte de Chanteleine
• 1863 Cinq semaines en ballon; (Ned. vert.: 1985 en 1864 'Vijf weken in een luchtballon')
• 1864/1867 Voyages et aventures du capitaine Hatteras; (Ned. vert.: 1869 'Reizen en lotgevallen van kapitein Hatteras' - 2 delen)
• 1864 Voyage au centre de la terre; (Ned. vert.: 1866 'Naar het middelpunt der aarde')
• 1865 De la terre à la lune (deel 1); (Ned. vert.: 1985 'Van de aarde naar de maan')
• 1867/1868 Les enfants du capitaine Grant; (Ned. vert.: 1992, 1985 en 1868 'De kinderen van kapitein Grant' - 3 delen - bestaande uit de delen:
  • Zuid-Amerika;
  • Australië;
  • De Stille Zuidzee.)
• 1869/1870 Vingt mille lieues sous les mers; (Ned. vert.: 1985 en 1870 'Twintigduizend mijlen onder zee' - 2 delen)
• 1869 Autour de la lune (deel 2; vervolg op: 'De la terre à la lune' -1865-); (Ned. vert.: 1985 'De reis om de maan'; in 1871 samen met deel 1 als: 'De reis naar de maan|De reis naar de maan in 28 dagen en 12 uren')
• 1869 Une ville flottante; (Ned. vert.: 1873 'Een drijvende stad / De blokkadebrekers')
• 1870 L'oncle Robinson; (eerst uitgegeven in: 1993)
• 1870/1874 Le Chancellor; (Ned. vert.: 1984 en 1875 'De schipbreuk van de Chancellor')
• 1870 Aventures de trois Russes et de trois Anglais dans l'Afrique aust; (Ned. vert.: 1873 'Avonturen van drie Russen en drie Engelsen')
• 1871/1872 Le pays des fourrures; (Ned. vert.: 1880 'Het land der buitenste duisternis' - 2 delen)
• 1872 Le tour du monde en quatre-vingts jours; (Ned. vert.: 1984 en 1874 'De reis om de wereld in tachtig dagen')
• 1873/1875 L'Île mystérieuse; (Ned. vert.: 1877 'Het geheimzinnige eiland' - 2 delen)
• 1874/1875 Michel Strogoff'; (Ned. vert.: 1984 in 2 delen:
  • 'Michael Strogoff - van Moskou naar Kolyvan';
  • 'Michael Strogoff - van Kolyvan naar Irkoetsk'.
  • In 1877 uitgegeven onder: 'Michel Strogoff, de koerier van de tsaar')
• 1874/1876 Hector Servadac; (Ned. vert.: 1878 'Hector Servadac' -2 delen -)
• 1875 Une ville idéale; (Ned. vert.: 1999 'Een ideale stad: Amiens in het jaar 2000')
• 1876/1877 Les Indes noires; (Ned. vert.: ! en 1878 'Het zwarte goud')
• 1877/1878 Un capitaine de quinze ans; (Ned. vert.: 1879 'Een kapitein van 15 jaar' - 2 delen)
• 1878 Les tribulations d'un Chinois en Chine; (Ned. vert.: 1983 'Een Chinees drama' en in 1879 als: 'Wonderlijke avonturen van een Chinees')
• 1879 Les cinq cents millions de la Bégum; (Ned. vert.: 1983 'De 500 miljoen van de Begum' en in 1880 als: 'Eldorado en het monsterkanon van Staalstad')
• 1879 La maison à vapeur; (Ned. vert.: 1880/1881 'Het stoomhuis' - 2 delen)
• 1880 La Jangada; (Ned. vert.: 1881/1882 'Een vlotreis' - 2 delen)
• 1881 Dix heures en chasse; (Ned. vert.: 1882 'Tien uren op jacht')
• 1881 L'école des Robinsons; (Ned. vert.: 1983 'Het eenzame eiland' en in 1882 als: 'Een leerschool voor Robinsons')
• 1881 Le rayon vert; (Ned. vert.: 1982 'De geheimzinnige straal' en in 1882 als: 'De wonderstraal')
• 1882 Kéraban-le-Têtu; (Ned. vert.: 1883/1884 'Keraban de stijfhoofdige' - 2 delen)
• 1883 L'archipel en feu; (Ned. vert.: 1984 en 1884 'Een archipel in brand')
• 1883 L'étoile du sud; (Ned. vert.: 1884 'De Zuidster')
• 1883/1884 Mathias Sandorf; (Ned. vert.: 1886/1887 'Mathias Sandorf' - 3 delen)
• 1884 L'épave du Cynthia; (Ned. vert.: 1885 'De vondeling van het fregat Cynthia')
• 1885 Robur-le-conquérant; (Ned. vert.: 1985 en 1887 'Robur de veroveraar')
• 1885 Un billet de loterie; (Ned. vert.: 1984 en 1887 'Het loterijbriefje')
• 1885/1886 Nord contre Sud; (Ned. vert.: 1888 'De strijd tusschen Noord en Zuid' - 2 delen)
• 1885 Le chemin de France; (Ned. vert.: 1888 '1792, Op weg naar Frankrijk')
• 1886/1887 Deux ans de vacances; (Ned. vert.: 1888 'Twee jaar vacantie')
• 1887/1888 Famille-sans-nom; (Ned. vert.: 1889 'De familie zonder naam' - 2 delen)
• 1888 Sans-dessus-dessous; (Ned. vert.: 1890 'Een schot in de lucht')
• 1889 Le château des Carpates; (Ned. vert.: 1983 'Het spookkasteel' en in 1893 als: 'Het kasteel in de Karpaten')
• 1889 César Cascabel; (Ned. vert.: 1890/1891 'Cesar Cascabel' - 2 delen)
• 1890 Mistress Branican; (Ned. vert.: geen)
• 1891 Claudius Bombarnac; (Ned. vert.: 1894 ' Claudius Bombarnac')
• 1891 P'tit-bonhomme; (Ned. vert.: 1893 'P'tit Bonhomme')
• 1892 Mirifiques aventures de maître Antifer; (Ned. vert.: 1899 'De wonderlijke avonturen van kapitein Antifer')
• 1893 L'Île à hélice; (Ned. vert.: 1900 'Het bestuurbare eiland')
• 1893 Un drame en Livonie; (Ned. vert.: 2001 'Een drama in Lijfland')
• 1894 Le Superbe Orénoque; (Ned. vert.: 1900 'De korporaal en zijn pleegkind')
• 1894 Face au drapeau; (Ned. vert.: 1982 'De gevaarlijke uitvinding' en in 1948 als: 'Uit liefde voor de vlag')
• 1895 Clovis Dardentor; (Ned. vert.: 1902 'Op de grenzen der woestijn')
• 1895 Le sphinx des glaces; (Ned. vert.: 1983 in 2 delen:
  • 'Het verlaten land';
  • 'De ijssfinx'.
  • In 1899 uitgegeven als: 'De ijs-sphinx')
• 1896 Le village aérien (ook: La Grande Forêt); (Ned. vert.: 1901 'In de oer-wouden van Afrika')
• 1896 Seconde patrie; (Ned. vert.: geen)
• 1897 Le testament d'un excentrique; (Ned. vert.: 1901 'Het testament van een zonderling')
• 1897/1898 Les naufragés du Jonathan (oorspr. titel: En Magellanie); (Ned. vert.: 1947 'De schipbreukelingen van de Jonathan')
• 1898 Les frères Kip
• 1899 Les histoires de Jean-Marie Cabidoulin; (Ned. vert.: 1982 'De verschrikkelijke reis' en in 1902 als: 'Met een walvischvaarder over den Stillen Oceaan')
• 1899 Bourses de voyage; (Ned. vert.: 1903 'De muiters van de James Cook')
• 1899/1900 Le volcan d'or; (Ned. vert.: 1908 'De goudschat van Klondyke')
• 1901 Le secret de Wilhelm Storitz; (Ned. vert.: geen)
• 1901 Le pilote du Danube (oorspr. titel: Le beau Danube jaune) ; (Ned. vert.: 1983 en 1911 'De Schrik van de Donau')
• 1901 Le phare du bout du monde; (Ned. vert.: 1956 'De piraten van het vuurtoreneiland')
• 1901 La chasse au météore; (Ned. vert.: 1983 en 1909 'De jacht op de meteoor')
• 1902 L'Invasion de la mer; (Ned. vert.: 1969 'Een zee voor de Sahara')
• 1902/1903 Maître du monde; (Ned. vert.: 1908 'Meester der wereld')
• 1920 L´étonnante aventure de la mission Barsac; (Ned. vert.: 1973/1974 'De stad in de Sahara / Een missie naar Niger')

Korte verhalen

• 1874 Une fantaisie du docteur Ox; (Ned. vert.: 1881 'Dokter Ox')
• 1891 La journée d'un journaliste Américain en 2890; (Ned. vert.: 1945 'Een dagblad in de 29e eeuw')
• 1910 Hier et demain (6 korte verhalen); (Ned. vert.: 1910 en 1983 bestaande uit:
  • Op bezoek in de toekomst
  • De avonturen van de familie Raton
  • Meneer Ré-Dièze en juffrouw Mi-Bémol
  • Het noodlot van Jean Morénas
  • De humbug
  • De eeuwige Adam)

Fantasieverhalen

• 1852 Martin Paz; (Ned. vert.: 'Martin Paz')
• 1854 Maître Zacharias ou l'horloger qui avait perdu son âme; (Ned. vert.: 'Meester Zacharias')
• 1851 Un drame dans les airs / un voyage en ballon; (Ned. vert.: 'Een drama in de lucht / Een treurspel in de wolken)
• 1879 Les révoltés de la Bounty; (Ned. vert.: 'De muiterij op de Bounty')
• 1886 Frit-Flac; (Ned. vert.: 'Frritt Flakk')
• 1887 Gil Braltar; (Ned. vert.: 'Gil Braltar')

[bewerk] Literatuur

• Franquinet, E.: Jules Verne, zijn persoon en zijn werk. Eindhoven: De Pelgrim, 1942.
• Franquinet, E.: Jules Verne en zijn Wonderreizen. Zeist: De Haan, 1964.
• Costello, Peter: Jules Verne. De man die de toekomst uitvond. Utrecht [etc.]: Het Spectrum, 1979.
• Inleiding door Marcel Baudet in Jules Verne's Meester Zacharias en de eeuwige Adam. Meppel [etc.]: Boom, 1978.
• Waij, Kees: Jules Verne Bibliografie 1864-2000. Jules Verne Genootschap, 1999.
• Luijters, Guus en leden Jules Verne Genootschap: In de ban van Jules Verne. Soesterberg: Aspekt, 2005.
• Bastelaar, Karol van: De Jules Verne Gids. Rijswijk: Elmar, 2005

[bewerk] Externe links

• Het Jules Verne Genootschap
• 20.000 Mijlen onder Zee: Oostelijk Halfrond 01
• 20.000 Mijlen onder Zee: Westelijk Halfrond 02
• De reis om de wereld in tachtig dagen
• Naar het middelpunt der Aarde
• Vijf weken in een luchtballon
• Robur de veroveraar
• De zuidster, het land der diamanten
• Een kapitein van 15 jaar De Walvischjagers
• In de Oer-wouden van Afrika