João Gilberto
De Braziliaanse musicus João Gilberto (10 juni 1931) is de eigenlijke uitvinder van de Bossa Nova-muziekstijl. Hij bracht in samenwerking met Tom Jobim, in de eerste plaats diens composities naar een groot internationaal publiek.
Omwille van zijn immens belang voor de muzikale vernieuwing, wordt hij in eigen land 0 Mito genoemd, hetgeen 'de legende' betekent. Onder invloed van jazz-artiesten als Duke Ellington vermengde hij jazz en Braziliaanse dansmuziek (samba). Sinds 1960 bracht hij jaar na jaar vele albums uit.
Bossa nova, allicht de meest persoonlijke en internationale van Braziliaanse muziekvormen, is gezegend met heel wat getalenteerde componisten. De grootste is zeker Antonio Carlos (Tom) Jobim. Vaak in partnerschap met nationaal dichter-icoon Vinicius de Moraes, soms met andere artiesten, schreef Jobim verschillende wereldberoemde en tijdloze bossa nova standards, zoals “Garota de Ipanema” (Girl of Ipanema), “Desafinado“ (Out of tune), “Insensatez“ (How insensitive) en “Corcovado” (Quiet night and quiet stars). Toch waren deze liederen oorspronkelijk niet bijzonder vernieuwend en pasten nog helemaal binnen de traditie van de samba-canção (samba-song, een tragere, lyrischer versie van samba). Pas toen, sinds 1958, de jonge zanger en autodidact-gitarist João Gilberto deze songs, na jaren studie, een nieuwe interpretatie en ritme gaf, veroverde de nieuwe sound de wereld als bossa nova.
"Chega de Saudade" ("Genoeg met verlangen")is algemeen erkend als het lied (single) dat zowel de bossa nova beweging als João Gilberto's carrière definitief lanceerde.
Ook Gilberto zelf schreef heel wat klassiekers, bv. "Hô-Ba-La-Lá" en "Bim-Bom", wat kan worden gezien als het eerste bossa nova-nummer.
Gilberto's zoete, bijna fluisterende zang gaf een sensueel effect, terwijl uit zijn gitaar, die hij zowel als harmonisch als percussief instrument gebruikt, een swingend ritme vloeide. Een opmerkelijke combinatie die erg verleidelijk bleek, vernieuwend en modern. Deze stijl paste hij toe op alles wat hij vertolkte, inclusief interpretaties van oudere populaire nummers. Hij zingt meestal niet samen met het gitaarritme, maar net ervoor of erachter.
De samenwerking met jazz-saxofonist Stan Getz (in contact gebracht met Gilberto's bossa nova door fan Charlie Bird), met het album Getz/Gilberto uit 1964, was een gigantisch succes, dat alle internationale jazzhitparades aanvoerde en zelfs scoorde in de populaire charts. In de Verenigde Staten bleef het album 96 weken in de charts en won Grammy Award's, o.a. voor "Album van het jaar". Getz scoorde nog met een viertal bossa nova-albums.
João Gilberto verkiest meestal een minimalistische begeleiding, vaak enkel zijn gitaar. Hij is sinds het begin internationaal gericht, en nam ook songs op in het Engels (Amerikaanse standards), Spaans, Frans, Italiaans, zonder ooit zijn Braziliaanse roots te verloochenen. Hij toerde langs verscheidene jazzfestivals en oogstte successen in de Verenigde Staten, Europa en Japan. Deze live-successen blijken tevens uit zijn live-albums (waaronder: Live in Montreux; Live at Umbria Jazz; Live in Tokyo). Hij verbleef een tijd in Mexico en woonde 18 jaar in de VS; in 1980 keerde hij terug naar Brazilië.
Vandaag is João Gilberto een voorbeeld voor de groten van de Braziliaanse muziek, omwille van zijn vernieuwing en zijn focus op louter artistieke (niet commerciële) songkeuzes. Hij wordt in zijn thuisland tevens, meer dan wie ook, verantwoordelijk geacht voor de populaire revival van vergeten songs uit de eerste 5 decennia van de 20ste eeuw.
João Gilberto geeft zelden of nooit interviews. Hij staat bekend als een eigenzinnig en zeker veeleisend artiest en zijn relatie met het publiek was niet altijd eenvoudig. Soms weigerde hij te spelen in een onvoldoende akoestiek, eiste hij bij optredens dat het publiek meer respect betoonde of dat de airconditioning af moest. In ieder geval is zijn wereldklasse blijvend gewaardeerd met telkens uitverkochte zalen.
João Gilberto was een tijdlang gehuwd met zangeres Astrud Gilberto. Door de samenwerking van het echtpaar met Stan Getz werd ook zij een wereldster (hoewel minder geliefd door de jazzfans van Joao/Getz). Zijn dochter Bebel Gilberto, die hij had met de zangeres Miucha, heeft de afgelopen jaren ook enkele albums uitgebracht met een mengeling van Bossa Nova en andere (elektronische) invloeden.
De toonaangevende en veelzijdige Braziliaanse artiest Caetano Veloso is erg beïnvloed door João Gilberto, ze traden samen op (Joao noemde Caetano daarbij "de toekomst"), coverden nummers van elkaar en Veloso producete João Gilberto's album "João Voz e violão" (Joao, stem en gitaar) uit 2000. Dit album leverde hem opnieuw een Grammy Award op.
