Jacqueline E. van der Waals
Jacqueline Elisabeth van der Waals (26 juni 1868 – Amsterdam, 20 april 1922) was een Nederlands dichteres en lerares.
Ze werd geboren als dochter van J.D. van der Waals, een wereldberoemd natuurkundige naar wie de Van der Waalskracht is genoemd. Ze haalde de HBS. Daarna studeerde ze thuis verder voor de hulpakte voor het onderwijs en de M.O-akte voor geschiedenis. Ze werd lerares in Doorn, Bloemendaal en Amsterdam. Ze deed aan tennissen, schaatsen, wandelen en bergbeklimmen. Dat thema komt ook in haar gedichten terug.
Ze heeft ook deel genomen aan groepen waar ze filosofen bestudeerde en waar ze soms ook artikelen over schreef. In die groepen besprak ze denkers als Kierkegaard en Nietzsche. In 1907 verscheen een roman van haar hand "Noortje Velt"
Haar eerste gedichten publiceerde ze onder een pseudoniem Una ex Vocibus dat "één van de stemmen" betekent. Dat deed ze omdat haar gedichten zo persoonlijk waren. En soms is het gênant om die gevoelens te tonen. Zeker in het Nederland van een eeuw geleden.
Ze schreef hierbij in haar voorbericht:
- "Ik vrees, dat ik even onvoorzichtig ben als de dwaze dwerg in het kindersprookje, die zijn naam verborgen willende houden, in de eenzaamheid van het bosch stond te dansen en juichende zong: Welk een geluk, dat niemand weet, Dat ik Repelsteeltje heet.
- En een man, die hem bespiedde, hoorde zijn lied en verstond de woorden, en Repelsteeltje's naam werd bekend.
- Doe ik wellicht hetzelfde? En heb ik onwetend, voor enkelen verstaanbaar, mijn naam uitgesproken in deze verzen? Dan vraag ik allen, die mijn geheim weten of te weten mochten komen, dat verborgen te houden; en hièrin ongelijk aan Repelsteeltje, mag ik dit verlangen, want het weten van mijn naam zou niemand voordeel doen, slechts mijn vreugde bederven.
- Want ik wil niets zijn dan een stem, één van die vele stemmen, die luid of stil uit menschenharten omhoog klinken.
- Moge mijn geluid dan liefelijk zijn en, zij het ook slechts aan enkelen, vreugde geven."
Haar vrees werd bewaarheid. Iemand ontdekte dat zij die gedichten had gemaakt en haalde haar over de gedichten onder haar eigen naam te publiceren. Ze had blijkbaar iets met Repelsteeltje. Dit sprookje heeft ze herverteld waarbij de rol van deze dwerg in een ander daglicht komt te staan.
In haar gedichten zijn een aantal thema's te ontdekken.
De natuur is een belangrijk thema. Zij roept vele gevoelens op, bijvoorbeeld van intens geluk, maar daardoor tegelijk ook droefheid en weemoed.
God is een bekend thema in haar poëzie. Maar ook andere liederen zijn van haar of heeft ze vertaald. Zo is "Zegen ons Algoede" ook een vertaling van haar hand. Maar ook gedichten van haar hebben dit thema.
Ook de dood is een belangrijk thema. Soms verlangt ze er naar. Maar ze pleegt geen zelfmoord, ze kiest voor het leven.
In 1921 wordt maagkanker geconstateerd. In haar gedichten wordt duidelijk dat, juist nu ze weet dat ze binnenkort zal sterven, ze het leven nog intenser beleeft. Ze komt tot een aanvaarding van het leven en de dood. Dit wordt in het gedicht Annunciatie helder verwoord:
- Annunciatie
- Ik hoorde uw voetstap naadren op het pad,
- Ik wachtte, en zag u na een korte pooze.
- - Hoe geurden 't dennenboschje en de rozen! -
- Toen gij mijn open woning binnentradt.
- Gij waart dien avond, toen gij tot mij kwaamt,
- O Dood, niet overmoedig, niet vermetel,
- En toen gij plaats naamt in mijn zachten zetel,
- Gelijk een knaap zoo schuchter en beschaamd.
- "Ik kom misschien wat laat en ongelegen?
- Maar God heeft mij gezonden met een last."
- Ik sprak: "Wie tot mij komt van Zijnetwege
- Is mij ten allen tijde een lieve gast."
- Ik bood u spijze, ik dronk met u den wijn.
- Toen spraakt gij vragend, en uw oogen zagen
- De mijne niet, naar de uwe opgeslagen,
- Maar staarden peinzend in den avondschijn:
- "Ik weet, dat ge u een woning hebt gebouwd,
- Die gij zoo juist van plan waart te betrekken?
- Dat gij de taak, door God u toevertrouwd
- Ten laatste aan uzelve zoudt ontdekken,
- Als gij uw eigen leven leven zoudt?" ...
- Maar met een glimlach sprak ik snel en stil:
- "Kwaamt gij, o Dood, mij van mijn plannen spreken?
- Spreek en verkondig mij des Meesters wil."
- Toen stondt gij op, toen gaaft gij mij het teeken,
- Waarmede gij de uwen wijdt, o Dood. -
- Ik deed u even later uitgeleide,
- Ik zag u duister in het avondrood
- Verdwijnen in de duisternis der heide.
- En keerde huiswaarts langs het kiezelpad,
- Ik sprak niet "goede Dood", ik sprak niet "booze",
- En 'k had het leven nooit zoo lief gehad.
In kerkelijke kring is het lied "Wat de toekomst brenge moge" bekend. Het wordt wel gezongen in begrafenis- en trouwdiensten. Jacqueline schreef het vlak voor haar dood. Jacqueline stierf op 20 april 1922 te Amsterdam.
