Jaarrekeningenfraude
Jaarrekeningenfraude of boekhoudfraude is een vorm van fraude waarin een bedrijf bewust een onjuist beeld van haar financiele situatie geeft en hiermee buitenstaanders zoals banken, beleggers en contractspartijen misleidt. Wanneer dit in de openbaarheid komt, spreekt men van een boekhoudschandaal. Hierbij worden vaak ook accountants, trustkantoren, advocaten en wederpartijen in het schandaal meegesleept.
De verschillende schandalen hebben geleid tot een aanscherping van de corporate governance regels, zoals de Code Tabaksblat en Sarbanes-Oxley.
Inhoud |
[bewerk] Motieven
Verschillende motieven kunnen ten grondslag liggen aan boekhoud- of jaarrekeningenfraude. Een bedrijf zal de stand van zaken zo goed mogelijk willen presenteren aan beleggers zodat de effecten (aandelen of obligaties) een hoge koers krijgen en zullen worden gekocht. Ook zullen banken bij een rooskleurig beeld geneigd zijn minder rente te eisen op hun leningen.
Wanneer de zaken even wat minder gaan kan een bedrijf besluiten dit even niet in de openbaarheid te brengen, want "dat halen we toch wel in". Als dit niet lukt kunnen verliezen zich opstapelen, waardoor een bedrijf het ene gat met het andere vult, en uiteindelijk in de eigen leugen verstrikt raakt.
Een andere reden voor jaarrekeningenfraude kan liggen in het willen camoufleren van eigen fraude. Het kan voorkomen geld weggesluisd wordt uit een bedrijf. Dit moet natuurlijk wel verborgen worden voor de investeerders.
[bewerk] Derde partijen
Accountants en trustkantoren werken in veel gevallen mee aan de fraude. Meestal draait het bedrijf ook hen doelbewust een rad voor ogen. Het komt echter ook voor dat een accountant niet aan de bel trekt, omdat hij bang is een klant te verliezen. Accountants worden dan ook vaak hard getroffen door boekhoudschandalen: Arthur Anderson ging ten onder met Enron, terwijl Deloitte & Touche zware schade opliep door de Ahold- en Parmalatschandalen. Ook voor trustkantoren vormt jaarrekeningenfraude een zwaard van Damocles, aangezien zij vaak als directeur meetekenen en dus mede aansprakelijk kunnen zijn.
[bewerk] Boekhoudschandalen
Jaarekeningenfraude kan leiden tot een boekhoudschandaal. Dit kan de ondergang van het bedrijf betekenen. Het begint meestal met problemen in bepaalde transacties, waarin het bedrijf ineens financieel niet zo sterk blijkt als het zichzelf in de jaarrekeningen presenteert. Wellicht is er sprake van een "event of default" (wanprestatie), of vraagt het bedrijf uitstel van betaling aan.
Nader onderzoek volgt, waarbij ook de autoriteiten zich op de zaak werpen. Meestal zal rond deze tijd het bestuur afgetreden zijn en/of gezuiverd worden. Soms wisselen de bestuurders elkaar met de regelmaat van de klok af. Naar (oud-)bestuurders zal strafrechtelijk onderzoek (kunnen) worden verricht. Zelfmoord van (ex-)bestuurders komt een enkele keer voor.
Het bedrijf geeft een winstwaarschuwing af en de kredietrating wordt verlaagd. Dit leidt tot een scherpe koersdaling op zowel de aandelen- als de obligatiemarkt. In het beste geval loopt het met een sisser af (Ahold, Parmalat) en treden nieuwe bestuurders aan die een nieuw (sanerings)plan met de banken en/of obligatiehouders onderhandelen. Het bedrijf kruipt dan langzaam weer uit het dal. In het slechtste geval nemen de werknemers sneller ontslag dan men nieuwe kan aannemen, trekken wederpartijen en obligatiehouders zich terug of beginnen met rechtzaken, en dalen de koersen naar de waarde van oud papier. Ten slotte zal het bedrijf failliet gaan of worden overgenomen.
[bewerk] Jaarrekeningenfraude en boekhoudschandalen in de geschiedenis
Verschillende keren heeft jaarrekeningenfraude geleid tot zware boekhoudschandalen, zowel in Europa als in de Verenigde Staten.
[bewerk] WorldCom
[bewerk] Enron
[bewerk] Ahold
In februari 2003 kwam Ahold in ernstige moeilijkheden, nadat gebleken was dat de omzet over voorgaande jaren bij de Amerikaanse dochteronderneming, US Foodservice, aanmerkelijk lager was dan was gerapporteerd. Uit het daarop volgende onderzoek kwamen ook enkele andere onregelmatigheden naar voren. Een en ander leidde tot het aftreden van en strafrechtelijke stappen tegen de toenmalige CEO Cees van der Hoeven.
[bewerk] Parmalat
In december 2003 kon Parmalat een obligatielening van 150 miljoen euro niet terugbetalen, hoewel het 4.5 miljard aan liquide middelen zou hebben. Dit geld bleek er niet te zijn: de verliezen uit de deelnemingen die met het geld waren gekocht bleken kolossaal te zijn. Daarnaast was jaarrekeningfraude gepleegd en was leningdocumentatie vervalst. Via de Caymaneilanden waren miljarden weggelekt.
De koers van de obligaties en aandelen klapte in elkaar, en de kredietrating zakte tot junkstatus. Later verdween Parmalat zelfs van de beurs. Een aantal kopstukken verdween in de gevangenis. Daarnaast kwamen banken die bij de Parmalat-obligaties waren betrokken in de problemen, alsmede huisaccountant Deloitte, accountants van dochtermaatschappijen, en advocatenkantoren.
Parmalat is via een speciale insolventieprocedure "gered", en is sinds kort in afgeslankte vorm weer teruggekeerd op de beurs.
