Hugo van der Goes

De Aanbidding der Herders

Hugo van der Goes (ca. 1440 - 1482) was een Vlaamse kunstschilder. Samen met Jan van Eyck, Rogier van der Weyden en Dirk Bouts behoorde hij tot de School der Vlaamse Primitieven. Dit verwijst naar Primo, nl de eerste schilders die met een gewijzigde olieverftechniek op hout werkten i.p.v. de gebruikelijke temperatechniek.

Van der Goes werd waarschijnlijk geboren in 1440 in Gent, het latere België. Hij trad op 5 mei 1467 toe tot het kunstenaarsgilde en werd later zelfs gekozen tot deken. In 1475 trok hij zich in het Rode Klooster in het Brusselse Zoniënwoud als lekenbroeder terug. Hij bleef nog enige tijd schilderen en ook reizen, maar zijn geestesziekte speelde hem steeds meer parten. Hij leed aan acute depressies en vond uiteindelijk in 1482 een vroege dood. Van der Goes heeft geen enkel werk ondertekend en het is compleet onduidelijk hoeveel schilderijen zijn oeuvre omvat.

Hugo van der Goes werkte in de traditie van de Vlaamse Primitieven en wordt gezien als een van de belangrijkste en vooruitstrevendste leden. Zijn belangrijkste en bekendste werk is het gigantische altaarstuk Aanbidding der Herders, dat ook wel bekend staat als de Portinari Triptiek. Het drieluik werd in 1475-76 gemaakt in opdracht van Tomasso Portinari, een vertegenwoordiger van de Medici-familie in Brugge. Het altaarstuk was bedoeld voor de kapel van het hospitaal van Santa Maria Nuova in Florence, hoofdplaats van Toscane in Italië. Toen het daar aankwam bracht zijn realisme een ongelofelijke sensatie teweeg. Het had grote invloed op de Florentijnse schilders.
Het middenpaneel (dat 2,5 bij 3 meter meet) laat het pasgeboren kind Jezus zien met Jozef en Maria, aanbeden door herders en engelen. Op de zijpanelen zijn de leden van de familie Portinari afgebeeld met hun beschermheiligen. De Portinari's lijken abnormaal klein, dit heeft een symbolische betekenis, het laat zien dat ze lager in rang zijn. Ook de engelen van het middenpaneel zijn van dit formaat. Naast deze en andere symboliek (zoals die van de stillevenaspecten zoals de sandaal en bloemen) laat het werk ook een scherp vroegnoordelijk realisme zien. Van der Goes accentueert de emotie in de handen en gezichten en schildert met een feilloos gevoel voor compositie, expressie en kleur. Zijn realisme richt zich niet op details, maar op beweging, ruimte en de spanning tussen de figuren.