Herinneringsvervalsing

Een herinneringsvervalsing is een herinnering die in strijd is met de waarheid.

Iedereen onthoudt in principe datgene dat hij of zij meemaakt. Het wordt in het korte-termijngeheugen opgeslagen en van daar in het lange-termijngeheugen. Naarmate de gebeurtenissen langer geleden zijn, zullen de herinneringen echter meer en meer "wegzakken". Geheugensporen kunnen vervagen, waardoor informatie opgeslagen in het lange-termijngeheugen moeilijker toegankelijk wordt. Dit is een vorm van vergeten, hoewel de informatie wel aanwezig blijft.

Men probeert daarom de gaten in hun geheugen op een of andere manier te "vullen". Dit is meestal een onbewust proces. Men "verzint" bepaalde details en herinneringen, of probeert ze door logisch redeneren te herconstrueren. Hierdoor ontstaat een herinneringsvervalsing.

Typisch menselijk is de drang de eigen rol zo positief mogelijk af te schilderen. Dit geldt ook voor geheugenvervalsingen. Deze zijn daarom meestal positiever dan de waarheid.

Het resultaat is dat de herinnering uiteindelijk in meerdere of mindere mate afwijkt van wat er echt is gebeurd. Dit is anders dan een leugen, waarbij iemand opzettelijk iets beweert dat in strijd met de waarheid is. Opzet is hier niet aan de orde. Wel kan een leugenaar door het telkens herhalen van de leugen in zijn eigen leugens gaan geloven.

Wanneer men wordt tegengesproken door iemand die het zich waarheidsgetrouwer herinnert (wat uiteraard van persoon tot persoon verschilt), dan zal de reactie heftig zijn, en volgt een discussie. De ander heeft het immers verkeerd gezien, of staat duidelijk te liegen! Ik herinner het me immers kristalhelder! Confrontatie met de waarheid via bijvoorbeeld videobeelden leveren een verslagen "oh ja dat was ook zo, nu weet ik het weer" reactie op.

Bij de geestesziekte pseudologia fantastica zijn herinneringsvervalsingen zeer sterk. Herinneringen wijken dus sterk af van de waarheid, op het absurde af. Men prent zich in veel beter te zijn dan men is. Men beweert een genie, beroemdheid of talent te zijn, of een afstammeling van bekende koningshuizen. De stelligheid waarmee men het beweert, leidt er toe dat men vaak aanvankelijk geloofd wordt, tot de omgeving de schellen van de ogen valt en de persoon uitspuwt. Het kan leiden tot bedrog of kwakzalverij.

[bewerk] Voorbeeld

Oorspronkelijke herinnering:

• Ik ben op 14 december 2004 door mijn werkgever ontslagen. In het beoordelingsgesprek probeerde hij de pil voor me te vergulden en bracht zo tactisch mogelijk te berde dat ik niet goed functioneerde en bovendien slecht in het team paste. Ik werd toch boos maar beheerste me. Buiten heb ik uit frustratie tegen een boom geschopt.

Na het vergeten:

• Ik ben ergens in december 2004 door mijn werkgever ontslagen. Ik had een gesprek waarin hij blijkbaar vond dat ik niet goed functioneerde. Ik was daar erg boos over. Buiten heb ik tegen een boom geschopt.

Opvulling van de gaten levert een herinneringsvervalsing op:

• Ik ben ergens in december 2004 door mijn werkgever ontslagen. Ik had een gesprek waarin hij allerlei leugens over me spuide. Iemand had blijkbaar achter mijn rug om bij de baas geklaagd!. Ik heb daar de pest aan werd daar erg boos over. Er ontstond een discussie maar ja, als hij je kwijt wil dan sta je machteloos. Ik wilde hem slaan maar ja, dan krijg je last met de politie. En als iedereen tegen je is dan heeft het geen zin meer. Buiten heb ik maar tegen een boom geschopt, maar ik had liever tegen de baas zijn hoofd geschopt.