Decembristenopstand
De Decembristenopstand (ook Dekabristenopstand genoemd, naar het Russisch woord voor december) speelde zich op 26 december 1825 (Gregoriaanse kalender),wat overeen kwam met 14 december 1825 (Juliaanse kalender) op het Senaatsplein te Sint-Petersburg af. Het was een eerste ernstige poging om de tsaristische autocratie ten val te brengen.
Inhoud |
[bewerk] Achtergrond
De belangrijkste initiatiefnemers van deze revolte waren officieren van het keizerlijk leger waaronder sommigen tot de hoogste adellijke families behoorden. Ze hadden de tsaar vergezeld tijdens zijn campagnes tegen Napoleon I en raakten onder de indruk van het moderne Westen. Jarenlang hadden zij gemene zaak gemaakt met liberaaldenkende burgers maar ze waren het oneens over het uiteindelijke doel dat ze nastreefden. Waar voor één groep het opdringen van een grondwet aan de tsaar voldoende was, wilden anderen zich van hem ontdoen en een republiek uitroepen. Nog anderen wilden hem simpelweg vermoorden. Ze waren het er in ieder geval over eens dat er een einde moest komen aan het bewind van de tsaar.
[bewerk] De opstand
Die dag zou Nicolaas I de eed afleggen als nieuwe tsaar en opvolger van zijn broer Alexander I. De garnizoenstroepen, 3000 man, werden overhaald om de kant van de opstandelingen te kiezen met beloftes over betere soldij en leefomstandigheden. Hen werd verteld dat de opstand niet tegen het autocratisch regime was gericht, maar tegen de persoon van de nieuwe tsaar en vóór zijn oudere broer Constantijn. Constantijn zou in het testament van Alexander I, dat op het Senaatsplein zou worden voorgelezen, als opvolger zijn aangewezen. Maar die morgen hadden de leden van de Senaat de eed van trouw aan Nicolaas afgelegd. Het testament bleek te bestaan maar daarin stond dat Constantijn reeds jaren afstand had gedaan van zijn rechten op de troon.
[bewerk] De afvallige decembristen
De man die voorlopig het bewind van de tsaar zou overnemen en een revolutionair hoofdkwartier zou inrichten op het Senaatsplein, prins Sergej Troebetskoj, was intussen van kamp veranderd en gevlucht naar de Oostenrijkse ambassade. Eerst had hij in het geheim zijn trouw aan de tsaar beloofd.
Kolonel Boelatov, een ondergeschikte van prins Troebetskoj, veranderde ook van kamp. Hij zwoer een eed van trouw aan Nicolaas, gaf zich aan en pleegde zelfmoord in de gevangenis.
Alexander Jakoebovitsj pakte het nog anders aan. Deze Kaukasische officier riep, terwijl hij zich ophield in de eerste rijen van de muitende troepen, Leve Constantijn. Even later was hij aan de overkant te vinden om zich te onderwerpen aan de tsaar. Hij keerde dan weer terug naar de opstandelingen met de boodschap dat Nicolaas bang was en ze stand moesten houden. Jakoebovitsj ging dan maar naar huis, sloot zich op en werd na de mislukte opstand midden in de nacht door de politie opgehaald.
[bewerk] De muiters en het volk
Diegenen die wilden doorzetten hadden zich op het Senaatsplein opgesteld, met hun rug naar het Admiraliteitsgebouw, zodat zij de verbinding tussen de Senaat en het achter hun gelegen Winterpaleis afsneden. De opstandige troepen verbroederden intussen met de menigte die was toegestroomd en hen worst, vodka en brood aanbood. Een tijdlang gebeurde er niets behalve het afvuren van schoten in de lucht en het roepen van Leve Constantijn. Aan de overkant stonden 9000 man tsaargetrouwe cavaleristen en artilleristen.
Toen de tsaar verscheen trotseerde hij de schoten van de decembristen. Hij was van plan de eerste dag van zijn regering aan te vatten zonder bloedvergieten en liet het vuur van de opstandelingen niet beantwoorden.
Bij de overgebleven leiders van de decembristen was de verwarring compleet. Ze gingen op zoek naar meer troepen in de barakken die hen steun wilden verlenen maar dachten er niet aan de steun van de menigte te vragen. Prins Eugene Obolenski, een lid van een van de oudste families in Rusland, stond nu aan het hoofd van de muiters.
[bewerk] De eerste confrontaties
De gouverneur-generaal van Sint-Petersburg, generaal Miloradovitsj, een van de naaste medewerkers van de tsaar, reed naar de overkant van het plein in een poging om de muiterij te stoppen. Hij werd door prins Obolenski gewaarschuwd niet tussenbeide te komen. Miloradovitsj, die het nutteloze van zijn poging inzag, keerde om en werd door een burger, Peter Kachovski, in de rug geschoten. De executie ging bijna onopgemerkt voorbij; de tsaar en zijn generaals reageerden niet.
Een andere officier stak het plein over maar ook hij werd gewaarschuwd, beschoten en gedood door dezelfde burger. Serafim, de aartsbisschop van de stad, deed een poging om met zijn kerkelijk gezag de opstandelingen tot andere inzichten te brengen; hij slaagde evenmin maar bracht het er levend van af. Een laatste poging werd door de broer van de tsaar ondernomen. Groothertog Michael werd uitgejouwd en beschoten maar ook hij overleefde het.
[bewerk] Kanonnen versus opstandelingen
De tsaar wilde de duisternis niet afwachten en besloot met een charge van de cavalerie het plein te ontruimen. Ze werd door de menigte uitgejouwd toen de paarden slipten en vielen op de met sneeuw en ijs bedekte keien. Nicolaas deed een laatste poging om de dag zonder bloedvergieten af te sluiten en stuurde generaal Soechozanet met de boodschap dat de muiters vergiffenis kregen als ze naar hun barakken terugkeerden. De generaal maakte zich snel uit te voeten toen ook hij werd bekogeld.
De opstandige menigte werd zich bewust van haar kracht; er werd ook in de richting van de tsaar geschoten die onder steeds grotere druk van zijn generaals kwam. Tenslotte werden drie kanonnen opgesteld en met granaatkartets geladen. Dit is een mooi begin van mijn regering riep de tsaar. De muiters twijfelden opnieuw. Sommigen waren er zeker van dat hun kameraden nooit het vuur zouden openen, anderen wilden de kanonnen veroveren. Na enkele waarschuwingsschoten mikte men resoluut op de menigte en het plein veranderde in een grote chaos. Van verzet was er geen sprake. Sommigen vluchtten de bevroren Neva op maar ook daar vonden de kanonnen ze, die nu met kanonkogels werden geladen.
Exacte cijfers over het aantal slachtoffers zijn er niet. De politie duwde doden en gewonden door de gaten in het ijs, de trouwgebleven troepen bivakkeerden op het plein.
[bewerk] Nasleep
Tsaar Nicolaas ging zich zelf met de zaak bemoeien. Hij ondervroeg persoonlijk veel van de betrokkenen en bemoeide zich met de strafmaat en waar en onder welke omstandigheden de schuldigen werden opgesloten. Vijf onder hen werden opgehangen.
Aleksandr Poesjkin was de zaak toegenegen maar omwille van zijn verbanning door de tsaar kon hij niet deelnemen aan de opstand. Dat heeft hem waarschijnlijk zijn leven gered.
Veel decembristen die het overleefden werden naar Siberië verbannen. Daaronder waren acht prominente leden van de aristocratie. Kerk en Staat verordenden dat hun vrouwen mochten hertrouwen zonder officiële scheiding, maar zij wezen het aanbod af. Ekaterina Troebetskaya, de vrouw van Sergej Troebetskoj, en Maria Volkonskaya vergezelden hun mannen en gingen mee in ballingschap. Ze verloren al hun adellijke rechten en moesten zelfs hun kinderen achterlaten.
In 1856 verleende tsaar Alexander II de decembristen amnestie.
In de stad Irkutsk kan men nog de huizen vinden waar de decembristen tijdens hun ballingschap hebben gewoond. De vele houten huizen zijn nog in een redelijke staat en erg kleurrijk, waarvan sommige dienen als museum.
[bewerk] Voetnoten
Tot 1918 hanteerden de Russen de Juliaanse kalender die, vergeleken met onze Gregoriaanse tijdrekening achterloopt - twaalf dagen in de 19e eeuw, dertien dagen in de 20e eeuw. Volgens onze kalender vond de opstand dus plaats op 26 december 1825.
Het Senaatsplein, gelegen aan de oever van de Neva, tussen de Senaat en het Admiraliteitsgebouw, werd in 1925 omgedoopt tot Dekabristenplein.
In Rusland staat een decembristenvrouw synoniem voor de liefde van een vrouw voor haar echtgenoot.
| Bron(nen): |
|
