Chilipeper
Chilipeper, ook wel spaanse peper of rode peper, is afkomstig van planten van het geslacht Capsicum (familie Solanaceën, nachtschadefamilie, waar ook de aardappel en de tomaat toe behoren) en de vruchten daarvan. Ook cayennepeper behoort hiertoe. De stof die ze bevatten die verantwoordelijk is voor de hete smaak is capsaïcine. Ze zijn naast de gewone korrelpeper, die een andere 'hete' stof, namelijk piperine bevat, en die ook wat aromatischer is, de belangrijkste specerij om gerechten heet te laten smaken.
Inhoud |
[bewerk] Afkomst
Chilipeper komt oorspronkelijk uit Zuid-Amerika. Beide soorten peper hebben gemeen dat ze direct de warmtezintuigen in de mond prikkelen (dus niet de smaakzin) en daardoor het idee geven dat het gerecht te heet is zodat de smaak vaak als 'heet' wordt omschreven.
Rode pepers zijn als onrijpe vorm groen en worden vaak ook in die toestand gegeten, net als rode paprika de rijpe versie van de groene paprika is. De rode paprika is overigens botanisch gezien ook gewoon een peper, maar een heel milde. Er zijn inmiddels ook andere kleurvarianten zoals geel, wit en oranje. Omdat groene pepers langer houdbaar zijn, zijn er planten gekweekt waarbij de groene variant al eetbaar is; gele en oranje varianten zijn gekweekt om meer variatie te hebben.
[bewerk] Soorten en kenmerken
De oorspronkelijke groene (=onrijpe) of rode pepers worden in vele varianten van kleur, vorm, grootte en scherpte gekweekt en gegeten, van de zoete Nederlandse rode, groene, gele, of witte paprika tot de habaneropeper die 300.000 keer verdund kan worden voor hij niet meer als scherp te proeven is. De meest gekweekte soorten:
- Capsicum annuum — de meeste gewone soorten, bv jalapeño, paprika, Spaanse peper
- Capsicum baccatum — de besachtige Zuid-Amerikaanse chilipepers, aji
- Capsicum chinense — waaronder de extreem hete habanero en madame Jeanette
- Capsicum frutescens — struikpepers waar onder andere de tabascosaus van wordt gemaakt
- Capsicum pubescens — waaronder de Zuid-Amerikaanse rocotopepers.
Rode pepers worden wereldwijd gekweekt in alle landen waar ze willen groeien. Interessant is dat de Indiase en Thaise keuken, die er zoveel gebruik van maken dat ze voor veel Nederlanders synoniem zijn met 'heet' voedsel, deze peper pas na de introductie ervan door westerlingen hebben leren kennen.
[bewerk] Keukengebruik
Met behoedzaamheid! Meekoken in gerechten als chili con carne, indiase curries, en dergelijke. Spaanse peper moet men leren eten en is aan kinderen in het algemeen niet besteed. Het pikantste deel zijn de zaadlijsten (de witte randen waaraan de zaden vast zitten met het rode vruchtvlees). De waargenomen scherpte van een rode-pepergerecht neemt na enkele happen nog toe, eenmaal een klein hapje proeven geeft geen goed beeld. Heeft men zich vergaloppeerd, dan is melk, een hapje witte rijst of brood een goed middel om de smaak vrij snel te dempen. Bier is niet ideaal voor dit doel (maar wel lekker bij veel gerechten).
Vermalen rode pepers, gemengd met zout en soms azijn worden als sambal verkocht. Gedroogd rode-peperpoeder wordt ook onder de naam cayennepeper verkocht. Overigens bestaan er ook rode peperkorrels, maar die worden niet aangeduid als rode peper. (Zie peper voor dit product).
Andere bekende rode peperproducten: tabascosaus, harissa en Chilipoeder.
[bewerk] Effecten van peper
Het eten van zeer scherpe gerechten is in zekere mate verslavend als men er eenmaal aan gewend is. De capsaïcine stimuleert de warmtezintuigen in de mond en wekt zo de indruk van hitte. In respons hierop worden in de hersenen endorfinen afgescheiden om de pijn van deze vermeende 'brandwond' minder te voelen. Endorfinen zijn de lichaamseigen stoffen die op dezelfde receptor gaan zitten als morfine. Dit geeft de gebruiker een plezierig en behaaglijk gevoel.
Op de huid wordt peper toegepast in capsicumcreme die een warmtegevoel en een versterkte doorbloeding geeft en bij gewrichtspijnen wordt toegepast.
Het eten van rode pepers zou helpen tegen verkoudheid (niet waar).
[bewerk] Sterkte
De sterkte van rode peper kan erg verschillen van soort tot soort en zelfs van peper tot peper binnen een soort. Een fout die vaak gemaakt wordt in de keuken is om het uiteinde van de peper even te proeven om de sterkte te beoordelen, maar het uiteinde kan veel milder zijn dan de rest mede omdat er geen pitjes en zaadlijsten in zitten die meestal extra scherp zijn.
Mensen die wel eens scherpe Spaanse pepers hebben gesneden en daarna hun ogen of lippen hebben aangeraakt weten hoe onaangenaam dat gevoel is. Verder kan men soms tijdens de stoelgang nog een tweede keer van een scherpe pepermaaltijd 'genieten'. Aangezien peper in de mond slechts de indruk wekt dat deze in brand staat en er verder in het maagdarmkanaal niet veel temperatuurzenuwen voorkomen zou het eten van grotere hoeveelheden peper lichamelijk geen problemen moeten opleveren. Overigens went men snel aan het eten van peper en is het vooral in tropische en subtropische streken erg populair (naar verluidt omdat het het zweten bevordert, of ook wel omdat het goed zou zijn tegen parasitaire worminfecties).
Erg scherpe pepersoorten zijn de gele Madame Jeanette uit Suriname en de Jalapeño peper uit Mexico. Kleine gedroogde rode of groene pepertjes (van zo'n 1.5 cm), in Indonesië rawit genoemd, kunnen ook heel heet zijn.
De Scovilleschaal, ontwikkeld door Wilbur Scoville in 1912, meet de heetheid van een peper. Oorspronkelijk door smaaktests waarbij gekeken werd hoever men een gemalen peper moest verdunnen voor hij niet meer als scherp werd waargenomen, tegenwoordig door de concentratie van capsaïcine te meten. Een gerecht wordt al als pittig ervaren rond de 500-1000 Scoville-eenheden, jalapeño's variëren tussen de 3000 en 6000, en habanero-pepers kunnen soms wel een heetheid van 300.000 eenheden bereiken. De capsaïcine die de peper scherp maakt zit vooral in de ribben van de vrucht (de inwendige zaadlijsten), en in de zaden.
[bewerk] Trivia
- Peperspray wordt van heel scherpe pepers gemaakt en dient in het gezicht van de tegenstander gespoten te worden waarna die persoon zo'n ontzettend brandend gevoel in vooral zijn ogen krijgt dat hij onmiddellijk afziet van het kwaad dat hij oorspronkelijk in de zin had en onmiddellijk op zoek gaat naar een emmer water (of beter dus: melk...)
- Het insmeren van de geslachtsdelen met peper schijnt een methode te zijn geweest die de Nederlanders gebruikten in de koloniale tijd om inlandse bedienden te straffen wanneer zij niet hard genoeg werkten.
- In de Verenigde Staten zijn jalapeñopepers en vele andere pepersoorten zeer populair in marinades. Soms wordt gemarineerde kip ("Atomic Chicken Wings") geserveerd met een scherpte van 150.000 op de schaal van Scoville. Klanten worden verplicht een formulier te ondertekenen waarin ze verklaren hun geld niet terug te zullen vragen, en overigens ieder risico voor het eten van de kip accepteren. Studentenverenigingen laten soms hun eerstejaars de kip eten in het kader van hun ontgroeningen.
 |
Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen kunt u vinden in de categorie Chile pepper van Wikimedia Commons. |
