Chelatie

Chelatie is een proces en een vorm van chemische binding die niet echt een chemische binding is.

Sommige organische moleculen hebben twee of meer, vaak vier, uitstekende, flexibele 'armen' met sterk elektronegatieve groepen aan het uiteinde. Hiermee kunnen ze zich om diverse metaalionen heen groeperen, die dan door de gecombineerde aantrekkingskracht van de elektronegatieve groepen wordt vastgehouden. De anders vaak slecht oplosbare metaalionen kunnen hiermee soms goed in oplossing gaan.

De verschillende chelerende verbindingen (het organische molecuul zonder het metaalion) hebben verschillende affiniteit voor verschillende soorten metaalionen, die elkaar dus soms door concurrentie uit de gebonden plaats kunnen verdringen. Dit hangt samen met de grootte van het ion, de elektrostatische aantrekkingskracht, en de configuratie van het vangende molecuul.

Dit principe vindt op vele manieren toepassing in de industrie (b.v. EDTA wordt gebruikt om calciumionen in hard water te binden voor wasmiddelen en waterontharders)

Ook in de geneeskunde worden dergelijke verbindingen gebruikt om zware metalen uit het lichaam te verwijderen. Het gebruik van chelatietherapie als middel om calcium uit het lichaam te verwijderen om 'aderverkalking' te bestrijden is echter wetenschappelijk gezien volstrekt onbewezen en moet als een vorm van kwakzalverij worden aangemerkt. De meeste 'verkalkte' bloedvaten bevatten om te beginnen al geen kalk.

Ook de natuur maakt vaak gebruik van chelatie om metaalionen te binden: het magnesium in chlorofyl en het ijzer in hemoglobine zijn gebonden door middel van chelatie in porfyrineringen.