Charles Montesquieu

Charles Louis de Secondat, baron de La Brède et de Montesquieu (kasteel La Brède bij Bordeaux, 18 januari 1689 – Parijs, 10 februari 1755) was een Frans filosoof die vooral nadacht over politieke vraagstukken. Hij was een van de grootste filosofen die bijdroegen aan de Verlichting.

In 1721 publiceerde hij de zeer invloedrijke satire "Lettres Persanes" (De Perzische brieven), waarin twee Perzen Europa bezoeken en kritisch beschouwen.

Hiermee verkreeg hij faam. Hij ging politiek en geschiedenis studeren, uit persoonlijke interesse. In 1748 publiceerde hij zijn "L'Esprit des lois" (De geest der wetten). Dit was een complexe studie van republieken, monarchieën en dictaturen. Met de kennis die dit werk gaf, is Montesquieu op zoek gegaan naar manieren om vrijheid te vergroten en tirannie te voorkomen. De manier waarop dit kon worden bewerkstelligd schreef hij neer in zijn "De la constitution de'Angleterre", het was door middel van gescheiden machten (trias politica leer) (de wetgevende macht, de uitvoerende macht en de rechtsprekende macht). Een sterke bovenklasse was volgens hem een noodzaak om misbruik van macht te voorkomen. De machten moesten elkaar controleren en voorkomen dat één macht de bovenhand kreeg en moesten de vrijheid en de gelijkheid van de burger behouden. De 13 hoge huizen, de Parlementen, waren volgens Montesquieu de manier om koninklijk despotisme tegen te gaan. De grondwet van de Verenigde Staten in 1789 en die van Frankrijk in 1791 zijn voor een groot deel op deze theorie gebouwd. Ook de rest van de West-Europese regeringen zijn gebaseerd op dit principe. Montesquieu stierf in 1755.

Charles de Montesquieu heeft overigens ook nog een niet te onderschatten invloed gehad in het ontstaan van het strafrecht. Hij ligt net zoals Cesare Beccaria aan de basis van het vigerend strafrecht in Nederland. Hij verzette zich tegen de toen bestaande folterpraktijken. In zijn optiek dienden de straffen in verhouding te staan tot de misdrijven (proportionaliteitsbeginsel). Hierbij gaf hij de voorkeur aan geldstraffen boven lijfstraffen. Hij was ook één der eersten om de preventiegedachte op de voorgrond te plaatsen. Hij maakte een onderscheid tussen `wereldlijke´ misdaden en `misdaden jegens God´. Deze laatste dienden in zijn optiek niet door het wereldlijk strafrecht te worden beteugeld.

Montesquieu over de scheiding der machten:“Als de wetgevende macht verenigd is met de uitvoerende macht in een persoon of in een bestuurlijk lichaam, dan is er geen vrijheid, omdat men moet vrezen dat dezelfde monarch of senaat die tirannieke wetten uitvaardigt ze ook tiranniek zal uitvoeren. Ook is er geen vrijheid als de rechterlijke macht niet gescheiden is van de wetgevende en uitvoerende macht. Als het samengaat met wetgevende macht dan wordt de macht over leven en vrijheid van de burgers arbitrair, want de rechter zou wetgever zijn. Als het samengaat met de uitvoerende macht, dan kan de rechter de macht verwerven van een tiran. Alles zou verloren zijn als een en dezelfde man of een lichaam van belangrijke mannen, zij het van de adel of uit het volk, deze drie machten zou uitoefenen… Omdat in een vrije staat iedere mens vrij is, moet het gehele volk de wetgevende macht uitoefenen. Omdat dit in grote staten niet mogelijk is, moet de wetgevende macht door volksvertegenwoordigers uitgeoefend worden. Het grote voordeel van het uitoefenen van de wetgeving door vertegenwoordigers bestaat hierin, dat deze de nodige bekwaamheid hebben om te beraadslagen. Het volk is daartoe in geen geval bekwaam. Hierin ligt juist één van de voornaamste wantoestanden van de democratie.”

[bewerk] Lijst met zijn werk

• La cause de la pesanteur des corps
• La damnation éternelle des païens (1711)
• Système des Idées (1716)
• Lettres persanes (1721)
• Le Temple de Gnide (1724), roman
• Histoire véritable d'Arsace et Isménie (1730), roman
• Considérations sur les causes de la grandeur des Romains et de leur décadence (1734)
• De l'esprit des lois (1748)
  • Vertaling door Jeanne Holierhoek: "Over de geest van de wetten", druk 2006, 904 blz., uitgeverij Boom - Amsterdam, ISBN 9085060729
• La défense de « L'Esprit des lois » (1750)
• Pensées suivies de Spicilège
• Le flux et le reflux de la mer
• Mémoires sur la fièvre intermittente
• Mémoires sur l'écho
• Les maladies des glandes rénales
• La pesanteur des corps
• Le mouvement relatif
• "Les caprices de la mode", brief

Wikiquote heeft een collectie citaten gerelateerd aan Charles Montesquieu.

Meer bronnen die bij dit onderwerp horen kunt u vinden op de pagina Author:Charles Montesquieu op de Engelstalige versie van Wikisource